در این مقاله به صورت علمی انواع ضدتعریقها (مام)، تفاوت آنها با دئودورانتها، مواد مؤثر در ترکیباتشان، اشکال مختلف (استیک، رول-آن، اسپری، ژل، ضدتعریق کلینیکال و محصولات طبیعی) و مزایا و نگرانیهای بهداشتی مرتبط میپردازیم. همچنین راهنمای عملی برای انتخاب ضدتعریق مناسب براساس نوع پوست، میزان تعریق و سبک زندگی ارائه میشود.
ضدتعریق و تفاوت آن با دئودورانت
ضدتعریق (آنتیپرسیپیرانت) محصولی است که با هدف کاهش تعریق تولید میشود، در حالی که دئودورانت صرفاً بوی ناخوشایند را میپوشاند و تعریق را مستقیماً کاهش نمیدهد. بخش عمده ضدتعریقهای موجود حاوی نمکهای آلومینیوم هستند که با تشکیل بلاکهایی در مجاری عرق، از خروج عرق به سطح پوست جلوگیری میکنند. به عبارت دیگر، مواد آلومینیومی در ضدتعریق میزان عرق زیر بغل را کاهش داده و به طور غیرمستقیم بوی بدن را کاهش میدهند. در حالی که دئودورانتها معمولاً فاقد این ترکیبات هستند و برای کنترل بوی عرق از مواد ضدباکتری یا خوشبوکننده استفاده میکنند. اداره غذا و داروی آمریکا (FDA) ضدتعریقها را به عنوان «دارو» و دئودورانتها را جزو «محصولات آرایشی» طبقهبندی میکند، چرا که ضدتعریقها با مکانیسم مؤثر بر غدد عرق، نقش درمانی دارند.
از این رو، بسیاری از افراد ترکیبی از هر دو محصول را استفاده میکنند. معمولاً توصیه میشود ضدتعریق را روی زیر بغل خشک و تمیز استفاده کنید و برای اثربخشی بیشتر آن را شب قبل از خواب بزنید تا ۶ تا ۸ ساعت روی پوست باقی بماند؛ صبح هنگام میتوان یک دئودورانت معمولی برای پوشاندن بوی احتمالی استفاده کرد. همچنین بهتر است ضدتعریق را بلافاصله بعد از اصلاح یا روی پوست تحریکشده نزنید، زیرا در این صورت احتمال قرمزی یا التهاب پوست افزایش مییابد.
به همین دلیل، افرادی که پوست حساسی دارند، معمولاً محصولات «بدون الکل و عطر» را انتخاب میکنند که ریسک تحریک کمتری دارند. همچنین این افراد می توان از محصولات مخصوص پوست های حساس یا مدل های سنستیو استفاده کنند که ترکیبات ضد تحریک دارند.
امروزه اکثر محصولات موجود در بازار، ترکیبی از ضدتعریق و دئودرانت هستند و تقریبا خرید ضد تعریق و دئودرانت به صورت جداگانه، غیر ممکن است. بسیاری از افراد علاقه مند به خرید محصولی هستند که علاوه بر کنترل تعریق و بوی بد آن، رایحه معطر و جذابی داشته باشد به همین منظور اکثر برند های تولید کننده مام و اسپری، محصولی ترکیبی تولید می کنند.
مواد موثر در ترکیب ضدتعریقها
آلومینیوم : اصلیترین مواد فعال ضدتعریقها نمکهای آلومینیومی هستند. ترکیباتی مانند آلومینیوم کلروهیدرات و آلومینیوم زیرکونیوم به طور رایج در این محصولات استفاده میشوند. وقتی این ترکیبات با عرق تماس پیدا میکنند، واکنش شیمیایی باعث مسدود شدن موقت منافذ پوست میشود و جریان عرق را کاهش میدهد. این فرآیند همچنین با کاهش رطوبت در زیر بغل، باکتریهای مولد بو را کاهش داده و بوی بدن را کمتر میکند.
الکل : اغلب ضدتعریقهای رول-آن یا همان مام رول و اسپری حاوی مقداری الکل دناتوره هستند. الکل به سرعت خشک میشود و باعث ایجاد احساس خنکی میگردد. اما الکل میتواند پوست را خشک کند و در برخی افراد منجر به سوزش یا خشکی شود. به همین دلیل، بسیاری از برندها نسخههای «پوست حساس» تولید میکنند که در فرمولاسیون آنها از الکل خودداری شده و مواد ملایمتری به کار رفته است.
عطر و خوشبوکننده : بیشتر ضدتعریقها شامل مواد معطر هستند تا بوی خوشی ایجاد کنند. این عطرها میتوانند در افرادی که پوست حساسی دارند، عامل ایجاد التهاب و جوش باشند. کلینیک کلیولند هشدار میدهد که مواد معطر و رنگها ممکن است باعث درماتیت تحریککننده شوند، خصوصاً اگر بلافاصله بعد از اصلاح استفاده شوند. بنابراین محصولات بدون عطر یا با برچسب «پوست حساس» (مانند برخی محصولات نیوآ و داو) برای افراد مستعد آلرژی توصیه میشود.
سیلیکا و جاذبهای رطوبت : برخی فرمولها (بهویژه نمونههای ژلهای یا پودری) حاوی ذرات سیلیکا یا مواد مشابه هستند تا رطوبت باقیمانده را جذب کنند. سیلیکا در این محصولات باعث مات شدن پوست و احساس خشککنندگی بیشتر میشود. مطالعات نشان میدهد سیلیکای آمورف در تماس با پوست عموماً بیخطر است و کمتر سبب آلرژی میشود. با این حال، هر افزودنی جدید ممکن است برای پوست حساس ایجاد مشکل کند، بنابراین بهتر است قبل از مصرف هر مدل ضد تعریق، یک نمونه کوچک روی قسمتی از پوست تست شود.
سایر مواد : مواد مرطوبکننده (مانند گلیسیرین، لانولین) و نرمکنندهها (مثل عصاره گیاهی بابونه یا آلوئهورا) نیز ممکن است در فرمولها به کار رود تا پوست زیر بغل خشک و خارش نداشته باشد. مثلاً اسپری نیوآ مدل پرل اند بیوتی حاوی روغن آووکادو و عصاره مروارید است تا التیامبخش باشد. این افزودنیها کار مهار تعریق را به عهده ندارند، اما باعث بهبود احساس پوستی حین استفاده میشوند.
انواع ضدتعریقها و اشکال مختلف
انواع مختلف ضدتعریق برای نیازها و سلیقههای گوناگون تولید شدهاند:
رول-آن یا مام رول (مایع)
ضدتعریقهای رول-آن دارای غلطک کوچکی برای پخش مایع روی زیر بغل هستند. ترکیب معمول آنها شامل آب، الکل، مواد فعال آلومینیومی و نرمکننده است. این محصولات به سرعت خشک شده و پوشش یکنواختی ارائه میکنند. بسیاری از برندهای شناختهشده مانند نیوآ و لورآل و باباریا محصولات رول-آن دارند. مزیت رول-آنها احساس خنکی آنی و پخش راحت است، اما ممکن است روی بعضی پوستها باعث کمی سوزش شود و اگر خوب خشک نشوند، روی لباس علامت سفید بگذارند.
بسیاری از مام رول ها دارای مدل اینویزیبل یا مخصوص لباس های تیره و روشن هستند تا علاوه بر پوست از لباس های شما نیز محافظت کنند. به طور مثال اگر علاقه مند به خرید مام نیوا هستید، مدل های بلک اند وایت گزینه مناسب برای پوست و لباس شماست.
استیک یا مام صابونی (جامد)
ضدتعریقهای جامد (استیک) به شکل صابونی هستند و با تماس حرارت بدن کمی نرم میشوند. این نوع معمولاً فاقد آب است و درصد ترکیبات جامد آلومینیومی بیشتری دارد. محصولات معروف این گروه شامل داو، رکسونا و لیدی اسپید هستند. استیکها سریع جذب پوست میشوند و بهخاطر عدم نیاز به الکل، احتمال سفیدک افتادن روی لباس کمتر است. بهعلاوه، معمولا حاوی مواد نرمکنندهاند تا حس نرمی داشته باشند. تنها عیب آنها میتواند این باشد که پس از استعمال باید صبر کنید تا خشک شوند، و ممکن است پوست کاملاً براق نباشد.
اسپری (ایروسل)
اسپریهای ضدتعریق محتوی ترکیبات فعال را به صورت ذرات ریز در هوا پخش میکنند. با فشردن قوطی، زیر بغل با سرعت پوشیده میشود و معمولاً خیلی زود خشک میشود. بسیاری از کمپانی های بزرگ در حال تولید این نوع ضدتعریق بوده و به نوعی محبوب ترین مدل ضدتعریق، اسپری بدن است اما در میان برندهای معروف تولید کننده اسپری بدن میتوان از اسپری آکس، رایتگارد و لورآل نام برد.
اسپری پوشش وسیعی ایجاد میکند و برای مواردی که میخواهید سریع عمل کنید مناسب است؛ اما باید مراقب فاصله از پوست و زمان خشک شدن بود. همچنین برخی افراد ممکن است از بوی الکل یا مواد معلق در اسپری احساس ناراحتی کنند.
ژل و کرم
ضدتعریقهای ژلهای یا کرمی حاوی آب کمتر و مواد مرطوبکننده بیشتری هستند. به عنوان مثال، مام ژله ای ژیلت کول ویو کلیر یک ضدتعریق ژلهای است که فرمول شفاف دارد و یا در میان مدل های زنانه ژله ای میتوان از برند های سکرت، و درای ایدیا نام برد. این محصولات روی لباس شفافیت ایجاد کرده و لکه سفید کمی به جا میگذارند. از طرف دیگر، این نوع نیاز به خشک شدن دارد و معمولاً درصد الکل بالایی دارند تا سبک و زودخشک باشند. برای افرادی که میخواهند رد مرئی نداشته باشند، مناسباند اما اگر پوست خیلی چرب باشد ممکن است اثر چسبندگی کمی بدهند.
محصولات کلینیکال (قوی)
ضدتعریقهای کلینیکال ترکیبات غلیظتری از آلومینیوم دارند و مخصوص کنترل تعریق شدید هستند. این محصولات معمولا با مشورت پزشک یا داروساز توصیه میشوند. برای مثال، میچام ادونس رول-آن حاوی ۲۰٪ آلومینیوم-زیرکونیوم است که اثر بسیار قویای دارد. مصرف این محصولات اغلب یک بار در شب است تا اثری بلندمدت داشته باشند و گاهی فقط چند بار در هفته نیاز به تمدید دارد. اما در صورت نیاز به اثربخشی بیشتر، استفاده روزانه نیز ممکن است.
محصولات طبیعی (فاقد آلومینیوم)
برخی برندها ادعا میکنند محصولاتشان طبیعی است و آلومینیوم ندارد. این محصولات معمولا حاوی موادی مانند سنگ آلومینیوم پتاسیم (آلوم)، جوششیرین، نشاسته ذرت و عصاره گیاهان هستند. عملکرد آنها شبیه دئودورانت قوی است؛ یعنی بوی بدن را خنثی میکنند اما جلوی تعریق را نمیگیرند. برای مثال، سنگ معدنی آلوم یک ضدباکتری طبیعی است اما کاهش تعریق چندانی ایجاد نمیکند. این محصولات برای کسانی مناسب است که نگران اثرات آلومینیوماند، هرچند به طور کلی قدرتشان در کنترل تعریق کمتر است. از محبوب ترین برند های تولید کننده ضدتعریق های طبیعی میتوان از برند باباریا نام برد.
فواید و نگرانیهای بهداشتی
استفاده از ضدتعریق فواید متعددی دارد. مهمترین مزیت آن کاهش تعریق و در نتیجه خشک نگه داشتن زیر بغل است. طبق یک مطالعه، با کاهش تعریق، باکتریهای مولد بو نیز کاهش یافته و بو کمتر میشود. این ویژگی برای افراد فعال یا ورزشکار و شرایط آب و هوایی گرم بسیار مفید است، زیرا از خیسشدن لباس و بوی ناخواسته جلوگیری میکند.
بسیاری از ضدتعریقها ماندگاری ۲۴ تا ۷۲ ساعته تبلیغ میکنند تا نیاز به تمدید مکرر نداشته باشید. به علاوه، کاهش تعریق ناخن باعث جلوگیری از ساییدگی پوست و شانهخوردگی پوست زیر بغل میشود و احساس راحتی و اعتمادبهنفس را افزایش میدهد.
با این حال، برخی نگرانیها و عوارض نیز مطرح شده است:
تحریک و حساسیت پوستی : هر محصولی که روی پوست قرار گیرد ممکن است در افراد مستعد حساسیت ایجاد کند. بهویژه اگر ضدتعریق حاوی الکل یا عطر باشد و روی پوست بلافاصله بعد از اصلاح استفاده شود، امکان ایجاد خارش، قرمزی یا درماتیت وجود دارد. در این صورت بهتر است مصرف را موقتا قطع کنید و نوع ملایم یا بدون عطر را امتحان کنید. محصولات بهداشتی مخصوص پوست حساس اغلب بدون الکل و دارای ترکیبات ملایمتر هستند تا خطر تحریک را کاهش دهند.
لکه روی لباس : ترکیبات آلومینیومی ضدتعریق میتوانند با پروتئینهای موجود در عرق واکنش داده و لکههای سفید یا زرد روی پارچه ایجاد کنند. برای کاهش این مشکل توصیه میشود مقدار کمی از ضدتعریق استفاده کنید و پس از استعمال چند ثانیه صبر کنید تا کاملاً خشک شود.
استفاده از اسپری از فاصله مناسب و پوشیدن لباس به نحوی که حداقل تماس مستقیم با زیر بغل داشته باشد نیز کمک میکند. علاوه بر این، ضدتعریقهای شفاف (Clear) معمولاً لکه سفید به جا نمیگذارند. بسیاری از محصولات نیز حاوی ترکیبات ضد لک هستند تا از ایجاد لک بر روی لباس های شما جلوگیری کنند به طور مثال اکثر مدل های اسپری لورال ضد لک هستند.
شرایط پزشکی خاص : برخی افراد با بیماریهای خاص باید احتیاط کنند. برای مثال، بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی باید پیش از استفاده از ضدتعریق حاوی آلومینیوم با پزشک مشورت کنند. هرچند جذب آلومینیوم از طریق پوست بسیار اندک است، ولی در صورت بروز جذب، کلیهها باید آن را دفع کنند و در شرایط نقص کلیوی شاید این روند به کندی انجام شود. همچنین مبتلایان به بیماریهای التهابی پوست (مانند هیدرادنیتیس سوپوراتیو) بهتر است از ضدتعریق حاوی آلومینیوم استفاده نکنند
شایعات سلامت : درباره ارتباط ضدتعریق با سرطان پستان یا آلزایمر مطالعات زیادی انجام شده و تقریباً همه نتایج منفی هستند. انجمن سرطان آمریکا تأکید کرده که هیچ شواهد قوی در مطالعات جمعیتی ارتباط ضدتعریق با سرطان پستان را نشان نمیدهد. حتی در نمونههای بافت سرطانی پستان، مقدار آلومینیوم بیشتر از حالت عادی نبوده است. همچنین غدد عرق زیر بغل کار سمزدایی بدن را انجام نمیدهند و وظیفه دفع سموم بر عهده کبد و کلیه است. به همین دلیل، استفاده نرمال از ضدتعریق تأثیری بر سمزدایی ندارد و آسیبی دربرداشته نیست.
مواد نگهدارنده و افزودنیها : در گذشته برخی محصولات حاوی پارابن یا تریکلوسان بودند و نگرانیهایی درباره تأثیر آنها مطرح شد. اما تاکنون مطالعات علمی و مرجعهای بهداشتی ارتباط قاطعی بین این ترکیبات و مشکلات جدی نشان ندادهاند. در هر حال اگر به این مواد حساسیت دارید، میتوانید محصولات «بدون پارابن» یا «بدون تریکلوسان» را انتخاب کنید.
راهنمای انتخاب ضدتعریق مناسب
برای انتخاب ضدتعریق مناسب، چند عامل را باید در نظر گرفت:
نوع پوست : اگر پوستتان حساس است یا بعد از اصلاح دچار قرمزی میشود، محصولات «پوست حساس» را انتخاب کنید که فاقد الکل و عطر هستند. این فرمولاسیونها ملایمترند و احتمال تحریک کمتری دارند. برای پوست نرمال یا چرب، تقریباً هر نوع ضدتعریقی مناسب است.
یا به طور مثال اگر پوست خشک و آسیب دیده دارید مدل های مختلف اسپری داو حاوی ¼ کرم مرطوب کننده بوده تا علاوه بر رفع خشکی پوست باعث نرمی و لطافت آن نیز بشود.
میزان تعریق : اگر دچار تعریق شدید یا هیپرهیدروزیس هستید، سراغ محصولات «کلینیکال» با درصد بالاتر آلومینیوم بروید. ضدتعریقهای ۲۴، ۴۸ یا ۷۲ ساعته حاوی غلظت بیشتری از ترکیبات فعال هستند و اثربخشی طولانیتری دارند. برای تعریق معمولی، نسخههای معمولی کافی است.
فعالیت و سبک زندگی : ورزشکاران یا کسانی که تحرک بدنی بالایی دارند، ضدتعریقهای قویتر با ماندگاری طولانی (مانند رکسونا اسپرت یا میچام پروتکشن) را ترجیح میدهند. برای استفاده در محیط کار یا موقعیتهای رسمی نیز مدلهای «بدون رد سفید» یا شفاف مناسباند تا لباس کمتری کثیف کنند.
آزمون حساسیت : اگر محصول جدیدی خریدید، ابتدا مقدار کمی از آن را روی بخش کوچکی از پوست امتحان کنید. در صورت بروز خارش یا التهاب، از آن استفاده نکنید و سراغ نسخه ملایمتر بروید.
نحوه مصرف : ضدتعریق را روی زیر بغل خشک بزنید و حداقل چند دقیقه صبر کنید تا کاملاً خشک شود. اعمال یک لایه نازک معمولاً کافی است. بسیاری افراد برای ماندگاری بیشتر شبها قبل از خواب از ضدتعریق استفاده میکنند تا صبح هنگام نیاز به تمدید کمتری باشد.
نهایتاً، هیچ محصول واحدی برای همه مناسب نیست. با توجه به توضیحات فوق، میتوانید بین برندها و انواع (مانند نیوآ، رکسونا، داو، آکس، میچام، ژیلت کلینیکال، مالیزیا، لیدی اسپید، رایتگارد، کلیون، باباریا و …) انتخاب کنید. توجه به حساسیت پوستی، میزان تعریق و خواستههای شخصی (مانند بوی خاص یا ماندگاری) به شما کمک میکند بهترین مدل را بیابید.
سوالات متداول
مام و دئودورانت چه تفاوتی دارند؟
دئودورانتها فقط بوی عرق را پوشش میدهند، در حالی که ضدتعریقها (مام) با ترکیبات آلومینیومی خود مانع تعریق میشوند. بنابراین ضدتعریقها حجم تعریق را کم میکنند و اثر ثانویه آن کاهش بو است، اما دئودورانت صرفاً برای کنترل بو طراحی شده است.
آیا استفاده از ضدتعریق باعث سرطان میشود؟
مطالعات علمی و نهادهای معتبر بیان کردهاند که هیچ ارتباط قویای بین ضدتعریق و سرطان پستان وجود ندارد. مقدار آلومینیوم جذبشده از پوست بسیار اندک است و در هیچ مطالعهای سطح بالاتر آلومینیوم در بافت سرطانی دیده نشده است. این نگرانی بیشتر جنبه افسانه دارد.
ضدتعریق حاوی آلومینیوم است؛ اگر نخواهم آلومینیوم استفاده کنم باید چه کنم؟
بیشتر ضدتعریقها آلومینیوم دارند؛ اگر نگران آن هستید، محصولات فاقد آلومینیوم (برچسب «بدون آلومینیوم») انتخاب کنید. این محصولات معمولاً بیشتر مشابه دئودورانت عمل میکنند یعنی جلوی تعریق را نمیگیرند و فقط بوی بدن را خنثی میکنند. برای مثال، برخی مامهای طبیعی با عصاره گیاهی یا سنگهای معدنی فاقد آلومینیوم هستند.
چه نوع ضدتعریقی برای پوست حساس مناسب است؟
محصولاتی که روی بستهشان «پوست حساس» یا «بدون الکل/بدون عطر» نوشته شده است. این مدلها معمولاً بدون الکل و مواد معطر تهیه شدهاند.
آیا بعد از اصلاح میتوان از ضدتعریق استفاده کرد؟
بهتر است چند ساعت بعد از اصلاح یا هر کار دیگری که پوست را تحریک میکند، ضدتعریق بزنید. تحقیقات نشان میدهد اگر ضدتعریق روی پوست بریدهخورده استفاده شود، ممکن است جذب کمی بیشتر شود و احتمال التهاب وجود دارد. پس حداقل چند ساعت صبر کنید تا پوست التیام یابد.
چرا بعضی ضدتعریقها لباس را لکه میکنند؟
لکههای سفید یا زرد ناشی از واکنش ترکیبات آلومینیومی ضدتعریق با پروتئینهای موجود در عرق است. برای جلوگیری، حتماً چند ثانیه بعد از استفاده صبر کنید تا ضدتعریق خشک شود و از استفاده بیش از حد خودداری کنید. ضدتعریقهای شفاف ( مانند ژیلت ژله ای کلیر شیلد ) نیز ظاهر لکهها را کمتر میکنند. در صورت ایجاد لکه، شستشوی سریع لباس با آب سرد توصیه میشود.
ضدتعریق مانع خروج سموم از بدن میشود؟
خیر. غدد عرق برای تنظیم دمای بدن کار میکنند، نه دفع سموم. بدن سموم را عمدتاً از طریق کبد و کلیه دفع میکند و غدد لنفاوی در عرق نقشی ندارند. بنابراین ضدتعریق نقشی در «سمزدایی» ندارد.
ضدتعریق را چند وقت یکبار باید تمدید کرد؟
اکثر ضدتعریقها ماندگاری ۲۴ تا ۷۲ ساعت دارند. معمولاً اگر عرق زیادی ندارید یکبار در روز کافی است. افراد فعال یا ورزشکار ممکن است نیاز به تمدید هر ۱–۲ روز داشته باشند. معمولاً شبها ضدتعریق زده میشود و در صورت نیاز صبح مقدار کمی تمدید میشود
برای کودکان و نوجوانان چه ضدتعریقی مناسب است؟
برای کودکان بالای ۸–۱۰ سال میتوان ضدتعریق ملایم استفاده کرد. برای این گروه محصولات مخصوص نوجوان یا محصولاتی که درصد ترکیبات کمتری دارند توصیه میشود. حتما قبل از مصرف بزرگسالان کنترل کنند که فرزندشان به مواد آن حساسیت نداشته باشد. اصولاً ضدتعریق برای افراد بالغ طراحی شده، اما اگر نیاز باشد میتوانید از یک محصول ملایم و مخصوص پوست حساس برای نوجوان نیز استفاده کنید.
من بعد از اصلاح زیر بغل همیشه از اسپری استفاده میکنم ولی پوستم قرمز و ملتهب میشه. راهی هست که این مشکل کمتر بشه؟
بله، بهتره بلافاصله بعد از اصلاح از ضدتعریق استفاده نکنید. پوست در اون لحظه حساستره و ترکیبات الکل یا عطر میتونن باعث التهاب بشن. پیشنهاد میکنم چند ساعت صبر کنید تا پوست آروم بشه، و از محصولات مخصوص پوست حساس استفاده کنید که فاقد الکل و عطر هستن. ✅🧴🌿