گیوه؛ پاپوش سنتی و کهن مردم چهارمحال و بختیاری در خطر فراموشی

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- کشور پهناور ایران از قوم‌های مختلف با آداب و رسوم، فرهنگ‌ها و عقاید متفاوتی تشکیل شده است که هر کدام از آن‌ها شیوه زندگی و لباس پوشیدن منحصر به فردی دارند.
قوم بختیاری یکی از اصیل‌ترین اقوام در ایران است که از گذشته‌های دور سبک لباس پوشیدن مخصوص به خود را داشته و با وجود تمامی تغییراتی که دنیای مدرن در زندگی جوامع ایجاد کرده همچنان رسم پوشیدن البسه سنتی را حفظ کرده‌اند.
گیوه، پاپوش سنتی مردان بختیاری است که از چرم، پارچه، نخ قالی و نخ ابریشم تهیه می‌شده و سبک و بادوام بودن آن مردان بختیاری را در عبور از گذرگاه‌های صعب‌العبور در هنگام کوچ یاری می‌کرد.
هنر گیوه بافی همچنان در چهارمحال و بختیاری پابرجا است و هنوز مردمانی از ایل بزرگ بختیاری از پاپوش سنتی به یادگار مانده از اجداد خود استفاده می‌کنند.
گیوه؛ کفشی سنتی با ویژگی‌های منحصر به فرد که سلامت پا را تضمین می‌کند
کارشناس میراث فرهنگی استان چهارمحال و بختیاری در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: استان چهارمحال و بختیاری در میان کوه‌های سر به فلک کشیده زاگرس و در بلندترین نقطه ایران واقع شده که دارای فرهنگی دیرینه و غنی است، در جای جای این دیار هنر، طبیعت بکر و زیبا، رودهای خروشان و چشمه‌های طبیعی وجود دارد که چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند.
وی افزود: در پهنه کوه‌های سر به فلک کشیده و مملو از برف چهارمحال و بختیاری ایل بزرگ بختیاری زندگی می‌کند که آداب و رسوم این ایل و شیوه زندگی آن‌ها، جشن‌های سنتی و لباس‌های شاد و رنگارنگ بختیاری از دیگر جاذبه‌های دیدنی این استان به شمار می‌آیند.
کارشناس میراث فرهنگی استان چهارمحال و بختیاری ادامه داد: آنچه از شواهد و آثار تاریخی به جا مانده در چهارمحال و بختیاری برمی‌آید این است که سابقه زندگی ایل بختیاری در این استان به سال‌های بسیار دوری بازمی‌گردد؛ با وجود اینکه ایل بختیاری دارای رسوماتی بسیار غنی و تاریخی است اما شاید آنچه بیش از همه به چشم می‌خورد کوچ بختیاری همچنین شیوه لباس پوشیدن این مردمان است.
بهرامی عنوان کرد: مردمان بختیاری از دیرباز به شغل دامداری مشغول بودند و همین امر موجب می‌شد تا برای یافتن مراتع سرسبز و چراگاه مناسب در فصل پاییز از مناطق سردسیر به گرمسیر و در فصل بهار از مناطق گرمسیر به سردسیر کوچ کنند که این شیوه زندگی در کنار تمامی زیبایی‌های خود مشقاتی نیز برای این مردم به همراه داشت، طولانی بودن مسیر، گذر از بلندترین ارتفاعات رشته کوه زاگرس، حرکت از لبه پرتگاه‌ها، گذر از دره‌ها و قرار گرفتن در معرض خطر حمله حیوانات وحشی مانند گرگ و خرس تنها بخشی از این سختی‌ها است.
وی اضافه کرد: لباس‌های منحصر به فردی که مردمان بختیاری از دیرباز بر تن داشتند و امروزه نیز با وجود تمامی تغییراتی که در دنیای مد و لباس شکل گرفته آن را حفظ کرده‌اند یکی دیگر از زیبایی‌های این ایل ارزشمند به شمار می‌آیند؛ لباس بانوان بختیاری شامل لَچَک، زیر لچک، مینا، بند سوزن، دستمال، پیراهن، شلوار قِری و کفش بود و لباس مردان نیز متشکل از کلاه نمدی، چوقا، شال و شلوار گشاد سیاه رنگ معروف به (دبیت) و کفشی به نام گیوه بود.
کارشناس میراث فرهنگی استان چهارمحال و بختیاری تصریح کرد: تمامی اجزای لباس زنان و مردان بختیاری دارای ویژگی‌های منحصر به فردی است که عمده آن‌ها نیز به دست توانمند و هنرمند همین مردم تهیه می‌شد برای مثال گیوه پاپوشی سبک و با دوام است که برای استفاده در مناطق با آب و هوای گرم و خشک مناسب است، گیوه از دو قسمت کفه و رویه تشکیل می‌شود و در ساخت آن نیز موادی مانند نخ قالی، نخ ابریشم، پارچه، چرم و… به کار می‌رود.

بهرامی یادآور شد: همانگونه که ذکر شد عشایر در زمان کوچ از مسیرهای صعب‌العبور گذر داشتند همچنین با توجه به شغل آن‌ها یعنی کشاورزی و دامداری که مستلزم تحرک بسیار بود مردمان بختیاری به پاپوشی سبک و با دوام نیاز داشتند که امکان تهیه آن توسط خود آن‌ها فراهم باشد و گیوه همان کفشی بود که تمامی این ویژگی‌ها را داشت.
وی بیان کرد: از دیگر نکات مهمی که در مورد گیوه وجود دارد این است که جفت راست یا چپ ندارد یعنی هر جفت را می‌توان به پای راست یا چپ پوشید، این نوع کفش سنتی پا را خنک نگه می‌دارد درنتیجه از ایجاد بوی نامطبوع در پا جلوگیری می‌شود همچنین این پاپوش سنتی کاملاً ضد آب است بنابراین هنگام حرکت عشایر در مسیر کوچ تأثیر بالایی در حفظ سلامت پای آن‌ها داشت.
کارشناس میراث فرهنگی استان چهارمحال و بختیاری در پایان خاطرنشان کرد: امروزه تمامی ابعاد زندگی انسان‌ها تحت تأثیر دنیای مدرن قرار گرفته است و حوزه پوشاک نیز از این امر مستثنی نیست، متأسفانه با ورود کفش‌های چرمی و جدید به بازار امروزه کمتر کسی به سراغ گیوه‌های سنتی می‌رود و عمده استفاده از این پاپوش به جوامع محلی محدود شده است در حالی که این نوع کفش استانداردهای بسیاری دارد و می‌تواند در حفظ سلامت افراد تأثیر بسزایی داشته باشد.
لزوم حمایت از تولیدکنندگان گیوه در چهارمحال و بختیاری
یکی از تولیدکنندگان گیوه در چهارمحال و بختیاری در گفت و گو با خبرنگار مهر با اشاره به سختی و پیچیدگی‌های دوخت این پاپوش سنتی، اظهار کرد: این سختی کار موجب شده نسل جوان تمایل زیادی به فراگیری آن نداشته باشند.
سید عزت‌الله محمدی افزود: امروزه مدل‌های کفش بسیاری اعم از چرمی و… با قیمت‌های متفاوت در بازار وجود دارد و استفاده از آن‌ها توسط مردم نیز رایج است بنابراین افراد کمی به سراغ پاپوش سنتی مانند گیوه می‌روند و این امر نیز یکی دیگر از دلایل جوانان جهت استقبال نداشتن از حرفه گیوه بافی است.
این تولیدکنندگان گیوه در چهارمحال و بختیاری با اشاره به اینکه بسیاری از افراد فعال در حوزه تولید و فروش گیوه مجبور به تغییر شغل می‌شوند، ادامه داد: بسیاری از افراد فعال در این حوزه نیز که به حفظ پاپوش سنتی استان و این صنایع دستی بختیاری پایبند و علاقه‌مند هستند به دلیل نبود بازار کار در کنار گیوه بافی به دوخت کفش‌های چرمی نیز مشغول شده‌اند.

محمدی عنوان کرد: در حال حاضر گیوه‌های سنتی حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار تومان قیمت دارند و قیمت برخی از انواع آن به پنج تا شش میلیون تومان نیز می‌رسد که این قیمت‌گذاری بر اساس نوع دوخت و مصالح به کار برده شده انجام می‌شود اما همین قیمت بالا یکی از دلایلی است که مشتریان از خرید آن‌ها استقبال نمی‌کنند.
وی با تاکید بر اهمیت حفظ هنر گیوه بافی، اضافه کرد: توسعه گیوه بافی به سرمایه نیاز دارد بنابراین در این حوزه به توجه و حمایت جدی مسئولان نیاز است.
این تولیدکننده گیوه در چهارمحال و بختیاری تصریح کرد: نبود سرمایه برای تولید گیوه توسط تولیدکنندگان منجر به تولید محدود این پاپوش سنتی در استان شده است یعنی افراد تنها بر اساس سفارشاتی که دارند اقدام به تولید می‌کنند و این رویه می‌تواند به مرور زمان فراموش شدن این صنایع دستی ارزشمند را در استان به همراه داشته باشد.
به گزارش خبرنگار مهر، آداب و رسوم، پیشینه تاریخی و صنایع دستی از جمله مواردی هستند که به یک دیار و مردمان آن هویت می‌بخشند، قوم بختیاری یکی از ارزشمندترین مردمان در چهارمحال و بختیاری هستند که بخش اعظمی از تاریخ این خطه را تشکیل می‌دهند بنابراین حفظ و حراست از تاریخ غنی و صنایع دستی ارزشمند آن‌ها مانند پاپوش سنتی گیوه از ضروریاتی است که باید مسئولان امر بیش از پیش به آن توجه داشته باشند.