بیشتر مردم در مقطعی از زندگی خود با مشکلات سلامتی مواجه می‌شوند. اما اگر این مشکلات در برخی از دوره‌های زندگی آنها رخ بدهد، می‌تواند اثرات بیشتری را برای آنها داشته باشد. سلامت کودکان و نوجوانان از آنجایی که آنها در دوره‌ای بسیار حساس قرار دارند، بسیار مهم و اثرگذار می‌باشد؛ زیرا وجود مشکلات سلامتی در چنین دوره‌های از زندگی افراد، می‌تواند به طور کلی زندگی آنها را تحت تاثیر قرار دهد و عوض نماید. داشتن سلامت جسمی و روانی حق همه‌ی کودکان و نوجوانان می‌باشد.

کودکان از آنجایی که در سنین پایانی قرار دارند و بسیاری از نکات و موارد بهداشتی را نمی‌دانند و رعایت نمی‌کنند، در معرض خطرات سلامتی بیشتری قرار دارند. نوجوانان نیز در دوران گذار از کودکی به بزرگسالی قرار دارند. در این دوره (دوره‌ی نوجوانی)، تغییرات اجتماعی، فرهنگی و بیولوژیکی می‌تواند بر آنها تاثیر گذار باشد و منجر به برخی مشکلات جدی سلامت بر آنها شود. دوران کودکی و نوجوانی از دوره‌های حیاتی برای رشد و تکامل می‌باشند. لذا، باید به ارتقاء رشد جسمی، ذهنی، عاطفی و رفتاری سالم در کودکان و نوجوانان توجه نمود.

منظور از سلامت کودکان و نوجوانان چیست؟

سلامت کودکان و نوجوانان (Health of Children and Adolescents) اشاره بر وضعیت سلامت افراد از لحاظ جسمانی، روانی و اجتماعی در دوران کودکی و نوجوانی آنها دارد. عواملی مانند خانواده، مدسه، جامعه، رسانه‌ها، فضای مجازی و… می‌توانند سلامت کودکان و نوجوانان  را تحت تاثیر قرار دهند.

چرا سلامت کودکان و نوجوانان مهم می‌باشد؟

دوره‌ی کودکی و نوجوانی، دوره‌ای حساس و مهم است و بسیار تعیین کننده در سرنوشت افراد می‌باشد. این مرحله از زندگی افراد بر رشد و توسعه‌ی آنها تاثیرگذار است. همچنین، در سلامت جسمی و روحی افراد، آینده‌ی کاری و شغلی آنها نیز، دوران نوجوانان و کودکی از نقش مهمی برخوردار است. در شکل گیری مهارت‌ها (از جمله مهارت‌های اجتماعی) و ارتباطات، رفتارها، نگرش‌های افراد هم، این برهه‌ از زندگی افراد بسیار تعیین کننده می‌باشد. لذا، باید کودکان و نوجوانان از سلامت روحی و جسمی کامل برخوردار شوند، تا از این طریق به افرادی مفید و مهم در آینده تبدیل شوند و به پیشرفت و ارتقاء جامعه کمک نمایند.

چه عواملی سلامت کودکان و نوجوانان را تهدید می‌کند؟

مصرف مواد مخدر و الکل، استفاده از دخانیات، تغذیه‌ی نامناسب، فقر، کمبود امکانات درمانی و پایین بودن کیفیت خدمات رسانی، مشکلات و معضلات فرهنگی، محتویات نامناسب فضای مجازی و رسانه‌ها، نابرابری‌ها، بیماری‌های روحی (مانند افسردگی) و آلودگی‌ها از جمله مواردی هستند که می‌توانند، سلامت نوجوانان و کودکان را تهدید نمایند.

در کنار این موارد وضعیت خانواده، دوستان و مدارس نیز می‌توانند بر این گروه سنی تاثیرگذار باشند. بسیاری از رفتارها، نگرش‌ها و طرز فکرها در دوره‌ی کودکی و نوجوانی، تحت تاثیر این سه عامل هستند. بهتر شدن شرایط و وضعیت آنها، می‌تواند سلامت کوکان و نوجوانان را نیز بهبود بدهد و ارتقاء نماید.

4 مورد از عمده مشکلات سلامتی کودکان و نوجوانان

نوجوانان و کودکان از لحاظ سلامتی ممکن است مشکلاتی داشته باشند. این مشکلات می‌توانند پیامدهای بدی را برای آنها به دنبال داشته باشند در ذیل، 4 مورد از عمده مشکلات سلامتی کودکان و نوجوانان بیان می‌شود و بررسی‌های لازم در مورد آنها انجام می‌شود.

• 1. مشکلات روحی و روانی

داشتن مشکلات روحی و روانی نظیره افسردگی، می‌تواند سلامت روان کودکان و نوجوانان را به خطر بیاندازد. افسردگی یک بیماری شایع می‌باشد و بسیاری از افراد در طول مدت زمان زندگی خود با آن مواجه می‌شوند. افسردگی در نوجوانان و کودکان نیز به صورت زیاد دیده‌ می‌شود. این بیماری و سایر بیماری‌های مرتبط با روان و روح انسان‌ها، می‌توانند سلامت روان نوجوانان و کودکان و رفتار آنها را تحت تاثیر قرار دهند و عملکردهای آنها را کاهش نمایند.

خشونت، بیش‌فعالی، احساس بی‌ارزشی بودن و افسردگی برخی از دلایل وجود مشکلات سلامتی در روان کودکان و نوجوانان می‌باشند. سنین 10 تا 19 سالگی، سنین بسیار مهمی در زندگی افراد می‌باشد. بنابراین باید در این دوره‌ی سنی، افراد از حمایت روانی مناسب و کافی برخوردار باشند. سلامت روان حق همه‌ی کودکان و نوجوان است.

• 2. چاقی و سوء تغذیه

چاقی و سوء تغذیه با اینکه مفاهیمی متضادی می‌باشند اما هر دوی آنها در کودکان و نوجوانان دیده می‌شوند. سوء تغذیه بیشتر در کشورهای در حال توسعه و خانوداه‌های فقیر دیده می‌شود. هر دوی این عوامل می‌توانند بر رفتار، فعالیت و عملکرد نوجوانان و کودکان تاثیرگذار باشند. به همین دلیل، باید برای حل آنها راهکارهایی از سوی دولتمردان و خانواده‌ها اتخاذ شود و اقداماتی صورت بگیرد.

• 3. خشونت

خشونت می‌تواند شامل اعمال فیزیکی، جنسی، عاطفی، اقتصادی، روانی، تکنولوژیکی یا تهدید به اعمال یا سایر الگوهای رفتار اجباری باشد. در برخی جوامع و خانواده‌ها، کودکان و نوجوانان در معرض خشونت، چه به صورت خشونت خانگی و چه به صورت سایر خشونت‌های اجتماعی، قرار دارند و از این طریق، آسیب‌ها و دردهای زیادی را متحمل می‌شوند. خشونت حتی می‌تواند از سوی خود نوجوانان و کودکان نسبت به یکدیگر اعمال شود. کودکان و نوجوانان از آنجایی که سن کمی دارند و ضعیف می‌باشند، از قربانی‌های اصلی خشونت می‌باشند.

خشونت می‌تواند باعث صدمه‌هایی بر جسم نوجوانان و کودکان نظیر شکستگی‌ها و زخم‌ها شود. خشونت خانگی (Domestic Violence) و سایر خشونت‌های اجتماعی (نظیره تبعیض) می‌توانند باعث مرگ‌ومیر نوجوانان و کودکان شوند. همچنین، می‌توانند منجر به افزایش پرخاشگری، خشونت، اختلالات، مشکلات تحصیل و شغلی و سایر موارد در آنها زندگی شود. برای داشتن سلامت روان در کودکان و نوجوانان باید اقداماتی در راستای از بین رفتن و کاهش ترویج خشونت در جامعه و خانواده‌ها صورت بگیرد.

• 4. بیماری‌ها

بیماری‌ها از مشکلات جدی می‌باشند که می‌توانند سلامت کودکان و نوجوانان را به خطر بیاندازند. این گروه سنی، در بیشتر مواقع نکات بهداشتی و پزشکی را رعایت نمی‌کنند و به همین دلیل بیشتر در معرض بیماری قرار می‌گیرند و با مشکلات بهداشتی زیادی مواجه می‌شوند. وجود بیمارهایی نظیره آسم، دیابت، عفونت‌های گوارشی و… می‌توانند آسیب‌هایی زیادی را بر آنها وارد کنند. استعمال دخانیات، الکل و مصرف مواد مخدر، می‌توانند نقش مهمی را در بیمار شدن آنها ایفاء نمایند.

چند توصیه برای بهبود سلامت کودکان و نوجوانان

برای بهبودی سلامت حسمی و روانی نوجوانان و کودکان باید به برخی نکات توجه کرد و اقداماتی در راستای بهبودی آنها انجام داد. در ادامه چند توصیه مهم برای ارتقاء بهبودی سلامت و تندرستی کودکان و نوجوانان گفته می‌شود:

• انجام فعالیت‌های ورزشی می‌تواند به بهبود سلامت کودکان و نوجوانان کمک کند و موثر باشد. تاثیرات ورزش بر سلامت جسم نوجوانان و کودکان بسیار زیاد می‌باشد. ورزش می‌تواند نوجوانان و کودکان سالمی را تحویل جامعه دهد.
• برخورداری از رژیم غذایی سالم و مقوی، می تواند به کودکان و نوجوانان برای مقابله با سوء تغذیه و چاقی کمک نماید و به بهبود سلامت آنها منجر شود.
• کمک گرفتن از روانشناسان و روانپزشکان نیز می‌تواند به کاهش مشکلات روحی و سلامت روان نوجوانان و کودکان کمک نماید.
• برقراری ارتباط سالم، دوستانه و صمیمی با خانواده و دوستان، در داشتن سلامت روانی و جسمانی سالم در کودکان و نوجوانان اثرگذار می‌باشد.
• پیشگیری از مصرف دخانیات، الکل و مواد مخدر نیز در این دوره‌ی سنی بسیار مهم می‌باشد و تاثیرات مثبتی را به همراه خواهد اشت.
• بهبود کیفیت خواب نیز در رفتار و روان آنها موثر خواهد بود.
• افزایش کیفیت مدارس و بهبود وضعیت‌ آنها نیز از اهمیت بالایی در بهبود سلامت کودکان و نوجوانان برخوردار می‌باشد.