آستانه خیزش ذرات گردوغبار در اصفهان به ۴ متر بر ثانیه رسید

حسین احمدی‌کیا در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با تاکید بر اینکه اصفهان ضمن فاصله زیاد با استانداردهای ملی و جهانی، آلوده‌ترین کلانشهر ایران بوده است، اظهار داشت: به رغم تصویب قانون هوای پاک در سال ۱۳۹۶، هرساله روند آلودگی آن افزایشی بوده است.
وی عامل اصلی آلودگی هوا در زمستان را منابع ثابت و متحرک انسان‌زاد دانست و افزود: در تابستان گرمای سوزان خورشید در ظهر و وزش تندبادها در غروب موجب افزایش غلظت ازن و گردوغبار شده و شاخص آلودگی هوای اصفهان را در بسیاری از روزها به حالت قرمز و حتی بنفش رسانده است.
وی با اشاره به اینکه در سال‌های اخیر، بحران ناشی از گردوغبار در اصفهان، یکی از ملموس‌ترین حوادث طبیعی-انسانی مؤثر در زندگی روزمره شهروندان و همچنین اقتصاد این منطقه بوده است، تاکید کرد: تغییر اقلیم، خشکسالی‌های اخیر، وزش بادهای موسمی، بهره‌کشی بی‌رویه از منابع طبیعی، کشاورزی سنتی، زمین‌های کشاورزی رها شده، شهرک‌سازی و جاده سازی‌های اطراف شهر، چرای بیش از حدّ دام، بهره‌برداری معادن خاک برای تولید آجر و آهک، از جمله عوامل طبیعی و انسانی هستند که ذرات معلق را در اتمسفر پراکنده می‌کنند.
وی ادامه داد: این عوامل موجب شده‌اند که سرعت آستانه برخاستن ذرات از روی زمین از ۵ متر بر ثانیه به حدود ۴ متر بر ثانیه برسد و با هر باد نسبتاً تند، گردوغبار ایجاد شوند.
مدیرگروه پژوهشی آلودگی هوای دانشگاه اصفهان درباره عوامل اصلی فرسایش بادی، گفت: عوامل آب و هوایی (سرعت باد، میزان بارش، رطوبت هوا و تابش خورشید)، ویژگی‌های فیزیکی و شیمایی خاک (مواد خاک، رطوبت خاک، بافت و ساختمان خاک، میزان چسبندگی و اندازه ذرات)، پوشش سطح زمین و توپوگرافی منطقه از موارد اساسی این پدیده شناخته شده است.
وی پدیده باد را مهم‌ترین عامل وقوع گردوغبار برشمرد و اظهار کرد: گرمای زیاد تابستان موجب کاهش رطوبت و چسبندگی خاک و در نتیجه سست شدن آن شده و صعود و خیزش گردوغبار را بیشتر می‌کند.
احمدی‌کیا افزود: هرچه منطقه‌ای از نظر آب و هوا خشک‌تر باشد، میزان پوشش گیاهی و رطوبت هوای کمتری داشته و در نتیجه انتشار پدیده گردوغبار در آن مستعدتر است.
وی خاطرنشان کرد: بررسی همه عوامل ذکر شده بسیار پیچیده است؛ لذا محاسبات علمی نرخ انتشار و پخش گردوغبار دشوار است، با این وجود، با همکاری فولاد مبارکه و دانشگاه اصفهان، مطالعه‌ای برای مدل‌سازی انتشار گردو غبار منطقه اصفهان در سال ۱۴۰۱ انجام شده است.
مدیرگروه پژوهشی آلودگی هوای دانشگاه اصفهان ادامه داد: این مطالعه بر مبنای شبیه‌سازی با نرم‌افزار WRF-CMAQ بوده است، نتایج نشان داد که در اغلب مواقع سال، کانون‌های محلی گردوغبار تأثیر بیشتری روی اصفهان دارند.
وی افزود: نتایج این پژوهش نشان داد که در سال ۱۴۰۱ سهم سالانه PM2.5 ناشی از گردو غبار در ناحیه با شعاع ۵۰ کیلومتری از مرکز اصفهان ۱۹ درصد بوده است.
وی با تاکید بر اینکه سهم میانگین فصلی ذرات معلق زیر ۲.۵ میکرون در تابستان به طور متوسط ۳۸ درصد بوده که با سرد شدن هوا در زمستان به ۹ درصد کاهش یافته است، گفت: هرچند در مطالعه گردوغبار، تعداد وقوع و شدت طوفان‌های گردوغبار ملاک هستند، داده‌های فراوانی طوفان‌های گردوغبار ارائه شده توسط سازمان هواشناسی نشان می‌دهد که امسال خیزش گردوخاک در اصفهان نسبت به سال ۱۴۰۱ و میانگین بلندمدت به طور معناداری افزایش یافته است.
وی اظهار کرد: این داده‌ها نشان می‌دهند که در بین ۱۷ شهرستان استان دارای آمار، بیشترین آمار وقوع گردوغبار مربوط به ایستگاه اصفهان بوده است که حتی از منطقه کویری خورو وبیابانک نیز بیشتر بوده است.
احمدی‌کیا افزود: شبیه‌سازی‌ها نشان می‌دهند که در پاییز و زمستان ناحیه شرقی دشت کویر سمنان و نواحی مختلف مرز استان‌های سمنان، خراسان رضوی و خراسان جنوبی، بیابان‌های کویر مرکزی و دشت لوت، چشمه‌های قوی انتشار گردوغبار وارده به استان اصفهان بوده است که تنها زبانه‌های آن شهرستان اصفهان را در بر می‌گیرد.
وی با اشاره به اینکه در تابستان غالب جهت باد از شرق به غرب است و گردوغبار دشت سجزی، ورزنه، تالاب گاوخونی، و اراضی خشک و بیابانی اردستان، نائین، کوهپایه، هرند، کویر سمنان و غیره به سمت اصفهان می‌آیند، عنوان کرد: با فروکش کردن باد، این ریزگردها ساعت‌ها بین تپه‌ها و کوه‌ها در هوا معلق مانده و تا وزش باد بعدی پایدار می‌مانند.
مدیرگروه پژوهشی آلودگی هوای دانشگاه اصفهان ادامه داد: تصاویر ماهواره‌ای روزهای اخیر نیز نشان می‌دهند که خیزش گردوخاک کانون‌های عربستان، عراق، افغانستان و ترکمنستان به اصفهان نمی‌رسد
وی با بیان اینکه هنگامی که شاخص ذرات معلق اصفهان زیاد بوده است، ایستگاه‌های پایش واقع در شهرهای غربی، جنوبی و شرقی کشور در معرض ریزگرد نبوده‌اند، گفت: منشأ گردوغبار اصفهان در روزهای اخیر داخلی بوده و بیشتر مربوط به کانون‌های محلی درون استان اصفهان هستند.
وی اظهار کرد: به طور معمول ذرات گردوغبار درشت مسافت کمتری طی می‌کنند و از آنجایی که در روزهای اخیر آلاینده شاخص آلودگی هوای اصفهان PM10 بوده است، بیانگر آن است که منشأ این ذرات نزدیک شهر اصفهان است و چون شاخص ذرات معلق ایستگاه سجزی در تابستان بالاست، نشانگر اهمیت نقش منطقه سجزی بر افزایش گردوخاک بر سر شهر اصفهان است.
احمدی‌کیا با بیان اینکه وسعت زیاد کانون‌های فرسایش بادی، مشکلات زیست محیطی و هزینه زیاد از بزرگترین موانع مهار گردوغبار است، افزود: مالچ پاشی و دیگر روش‌های شیمی‌ای تثبیت خاک هزینه بالایی داشته و موجب مرگ گیاهان و جانوران می‌شوند؛ لذا باید دنبال روش‌های طبیعی باشیم.
وی تصریح کرد: پوشش گیاهی (به‌ویژه گیاهان بومی مقاوم به کم آبی مانند خار و خاشاک بیابانی)، ریگ پاشی، استفاده از محلول‌های طبیعی تثبیت شن، موانع بادی یا درختکاری اطراف شهر از نمونه‌های روش‌های کنترل گردو غبار و ورود آن به شهر هستند که برای هر منطقه‌ای نیازمند مطالعه دقیق و علمی است.