خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها – کورش دیباج: تخریب بناهای ارزشمند تاریخی همواره در اصفهان به عنوان یک دغدغه مطرح بوده است، از پیشینه تخریب بناهای تاریخی که بگذریم، همواره بناهای ارزشمند معماری دوره معاصر و اهمیت حفظ و نگهداری آن مورد غفلت بوده است و همین امر باعث شده بسیاری از این بناها تخریب شوند. اما قصه پر غصه در مورد بنایی معاصر به نام «مسجد کازرونی عباس‌آباد» فرق می‌کند. مسجد کازرونی یکی از مساجد معاصر اصفهان در محله عباس‌آباد، در نزدیکی چهارباغ عباسی است که در اواخر پهلوی اول و اوایل پهلوی دوم به همت خانواده کازرونی و به دست معمار علی‌اکبر کازرونی بنا شد؛ این مسجد به‌اندازه‌ای ازلحاظ معماری و تاریخی واجد ارزش است که طی دو نوبت برای ثبت ملی آن اقدام شد، اما از سوی منفعت طلبان مانع تراشی شد.
مسئولان قبلی میراث فرهنگی استان اصفهان رأی بر فاقد ارزش تاریخی بودن این مسجد صادر کردند و همین امر باعث شد با وجودی که کمیسیون ماده پنج‌در اسفندماه ماه ۱۴۰۱ مصوب کرده بود که تخریب، تفکیک و هرگونه نوسازی این مسجد ممنوع است چندین بار اقدام به تخریب این مسجد ارزشمند تاریخی شود که اگر نمازگزاران و مردم محل به‌موقع نمی‌رسیدند، مسجد کامل تخریب می‌شد.
پنجم مردادماه سال جاری بدون داشتن هیچ مجوزی اقدام به تخریب مسجد شد که با ورود نمازگزاران و اهالی محل فقط بخشی از دیوار شبستان و محراب این مسجد را تخریب شد، در همان روزهای اول تخریب اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان اعلام کرده بود به دلیل اینکه شبستان و محراب این مسجد تاریخی نیست، اقدام هیئت‌امنا هیچ مشکلی ندارد و خود این اداره مجوز تخریب شبستان و محراب مسجد کازرونی عباس‌آباد را صادر کرده است.
با پیگیری و اعتراضات میراث دوستان اصفهان مبنی بر تخریب شبستان مسجد کازرونی، موضوع این مسجد بار دیگر در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی مطرح شد و این بار ایمان دهاقین، مدیرکل دفتر قائم‌مقام وزارت میراث فرهنگی کشور به‌عنوان نماینده از وزارتخانه در مسجد کازرونی حضور یافت و طی این بازدید اعلام کرد «هیئت‌امنای مسجد خلف وعده کرده‌اند زیرا قرار بود هیئت‌امنا برای توسعه مسجد دست نگه‌دارند تا موضوع دقیق بررسی شود اما در این شرایط بولدوزر می‌آورند.» و پس از بازدید نماینده وزارت میراث فرهنگی قرار بر این شد نظارت بیشتری توسط میراث فرهنگی بر این مسجد صورت گیرد تا موضوع دقیق‌تر بررسی شود.
ازاین‌رو خبرگزاری مهر برای بررسی چرایی ارزشمند بودن مسجد کازرونی عباس‌آباد و تمامی حاشیه‌هایی که حول تخریب و توسعه این مسجد در سال‌های اخیر ایجاد شده است میزگردی با حضور احمد منتظر، استاد پیشکسوت معماری و چهره ماندگار میراث فرهنگی کشور، مژگان ابراهیمی، معمار و مشاور شهرداری در بافت تاریخی و حمیدرضا خوئی، معمار و مدرس گروه معماری دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی به‌صورت تماس تلفنی برگزار کرد، که مشروح آن در ذیل آمده است.
استدلال غلط ثبت نشدن مسجد کازرونی در آثار ملی به دلیل عمر کم آن
احمد منتظر، استاد پیشکسوت معماری و چهره ماندگار میراث فرهنگی کشور در این میزگرد اظهار کرد: اگر بنایی بخواهد توسط میراث فرهنگی به‌عنوان اثر ملی ثبت شود به این پیش‌شرط که باید از تاریخ ساخت بنا زمان بسیار زیادی گذشته باشد، ارتباط ندارد، حتی بنایی که یک روز از زمان ساخت آن گذشته به‌شرط اینکه واجد ارزش معمارانه و ملی باشد، می‌تواند ثبت شود.
وی ادامه داد: این استدلال که مسجد کازرونی عباس‌آباد به دلیل اینکه در دوره معاصر ساخته‌شده و عمر ساخت آن کمتر از صدسال است، نمی‌توان آن را ثبت ملی کرد، یک استدلال غلط است. هیئت‌امنای مسجد که قصد تخریب آن را داشتند در مقابل اینکه به آن‌ها گفته می‌شد این مسجد نباید تخریب شود و ارزش میراثی دارد، این بهانه را می‌آوردند که اگر مسجد دارای ارزش میراثی بود، ثبت می‌شد و به همین دلیل تخریب این مسجد و نوسازی آن بلامانع است.
عضو کمیته ثبت آثار میراث فرهنگی اضافه کرد: من در پاسخ به این ادعا که می‌گفتند این مسجد فاقد ارزش است و ثبت ملی نیست بارها اعلام کردم و خواهم کرد که در وهله اول مسجد کازرونی، مسجد است و زمانی که مسجد واجد ارزش خاص تاریخی، فرهنگی و ارزش معمارانه است، نباید تخریب شود. ازنظر من که کارشناس هستم مسجد کازرونی عباس‌آباد اصفهان تداوم و ادامه راه مساجد ایرانی است.
وی افزود: حفظ و حراست از مساجد ایرانی به‌اندازه‌ای مهم است که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به دنبال ثبت جهانی مساجد ایرانی است، حال شاید این پرسش مطرح شود که کدام مساجد ایرانی ثبت می‌شوند؟ که باید گفت مساجد ایرانی، یعنی مساجدی که شکل و فرم معماری مسجد ایرانی را دارند و هر مسجدی که دارای این فرم و ساختار باشد بدون توجه به تاریخ ساخت آن، طبق آئین‌نامه می‌تواند ثبت جهانی شود.
وی تصریح کرد: مساجدی که در ابتدا ساخته می‌شد همچون «مسجد جامع اصفهان» و «مسجد جامع اردستان» مساجدی بودند که به آن‌ها «آرابسک» می‌گویند یعنی مساجدی که فقط شبستان دارد و به‌غیراز حیاط و صحن اصلی دورش شبستان است ضمن اینکه این نوع مساجد فاقد گنبدخانه و ایوان است. این نوع سبک از معماری مساجد تا دوره دیلمیان ادامه داشت تا در این دوره مساجد همچون مسجد جامع اصفهان و مسجد جامع اردستان چهار ایوانه شد که به این نوع از سبک معماری مساجد که چهار ایوان‌هاست، «مسجد ایرانی» می‌گویند.
مسجد کازرونی تداوم ساخت مسجد ایرانی است
وی گفت: ساخت مسجد ایرانی در دوره سلجوقی رونق گرفت و در این دوره است که شاهد هستیم «مسجد جامع زواره» که بسیار زیباست ساخته می‌شود، درواقع در این دوره اصل شکل مسجد ایرانی که همان چهار ایوانه بودن است، مشخص شد. آخرین مسجد ایرانی که ما داریم، «مسجد جامع عباسی» واقع در میدان نقش‌جهان است که تاریخ ساخت آن به دوره صفویه برمی‌گردد، جالب این است که مسجد کازرونی عباس‌آباد تداوم این مسئله است، مسجد چهار ایوانی که البته به دلیل کمبود فضای زمین، در ساخت مسجد صحن آن را به سمت قبله چرخاندند و به‌جای ایوان، نمازخانه زنانه و یک‌راه جداگانه گذاری کرده و ازیک‌طرف دیگر وضوخانه جانمایی کردند و دو ایوان‌هم روبه روی‌هم است، درواقع شکل چهار ایوانه در مسجد کازرونی عباس‌آباد اصفهان احساس می‌شود.
این استاد پیشکسوت معماری بابیان اینکه چند عامل مسجد کازرونی عباس‌آباد را واجد ارزش می‌کند، اظهار کرد: استاد محمد کازرونی مساجد متعددی را در اصفهان ساخته است اما مسجد کازرونی عباس‌آباد از میان مساجدی که ساخته است ویژگی معماری یک مسجد ایرانی را دارد که این‌یکی از عوامل مهم در باارزش بودن این مسجد است. عامل دیگر بر ارزشمند بودن مسجد کازرونی عباس‌آباد این است که یکی از مطرح‌ترین خطاط‌های معاصر کشور «استاد علی بن حیدرعلی ابریشمکار اصفهانی» خط تزئینات مسجد را انجام داده است و خط نستعلیق معرقی که در این مسجد کارشده بی‌نظیر است و به نظر من یکی از بهترین معرق‌کارهای کشور به همراه استاد ابریشمکار توانستند این مجموعه خط بی‌نظیر را در مسجد خلق کنند.
وی تأکید کرد: سقف‌های که مسجد کازرونی عباس‌آباد دارد، زیباترین «خفته و راسته‌های» زمان خودش است آجرهای خفته و راسته این مسجد متعلق به زمانی است که آهن به‌تازگی وارد ایران شده بود و قبل از واردات آهن به کشورمان از آهن‌های ریل راه‌آهن برای مساجد استفاده می‌کردند که خیلی هم محکم‌تر و همچون سپری بودند. خفته راسته‌هایی که هم در ایوان شمالی و سایر فضاهای مسجد کازرونی شاهد هستیم یک ارزش معمارانه بالا است از طرفی کاشی‌کاری و چهار سفره بودن، دیگر ارزش‌های این مسجد است که نشان می‌دهد تا چه اندازه مسجد کازرونی ازلحاظ ارزشی مهم است.
دلیل تاریخی بودن شبستان و محراب مسجد کازرونی
منتظر اضافه کرد: شبستانی که قرار بود خراب شود اما با ورود میراث دوستان و نمازگزاران به ما قول دادند خراب نکنند، سقفش را پلاستر (لایه‌های نازکی است که بر روی دیوارها و بخش‌های دیگر مورداستفاده قرار می‌گیرد) کردند و در اثر این امر ما نمی‌توانیم خفته و راسته آن را مشاهده کنیم اما قوس آجری بین آهن‌ها پیدا و مشخص است که این قوس را دارد کافی است سقف شبستان یک سونداژ بشود، آنگاه مشخص می‌شود که شبستان مسجد همزمان با ساخت مسجد هست یا خیر؟ زیرا هیئت‌امنا مسجد و اداره کل میراث فرهنگی استان ادعا می‌کنند شبستان مسجد همزمان با ساخت مسجد نیست اما من معتقدم همزمان است هرچند محراب مسجد کازرونی و کاشی‌کاری آن جدید است اما آجرهای پشت محراب آجرهای قدیمی مربع شکل مربوط به ۸۰ سال است که نشان می‌دهد محراب جدید بر روی محراب قدیم ساخته‌شده است، ضمن اینکه ستون‌های مسجد کازرونی آجری است نه بتنی و آجری که برای ستون‌ها استفاده‌شده آجرهای با قدمت ۸۰ سال است.
وی با اشاره به اینکه برخی با این استدلال که فضای مسجد، گنجایش نمازگزاران خود را ندارد به دنبال توسعه شبستان هستند گفت: اما طی بررسی‌هایی که ما انجام دادیم خیابان عباس‌آباد ازلحاظ جمعیتی به این اندازه نمازگزار ندارد که فضای شبستان کم باشد ضمن اینکه صف نمازگزار می‌تواند تا داخل ایوان‌ها و حیاط مسجد ادامه داشته باشد.
ادعای اشتباه تاریخی نبودن مسجد کازرونی
منتظر اظهار کرد: عده‌ای در بدنه اداره کل میراث فرهنگی عنوان کردند که مسجد کازرونی، بنای تاریخی نیست، اما این ادعا اشتباه است زیرا هیچ‌کدام از این افراد کارشناس نیستند، ضمن اینکه مسئله ما تاریخی بودن مسجد نیست بلکه این مسجد همان‌طور که به آن اشاره کردم از ارزش معمارانه بالایی برخوردار است پس می‌توان گفت مسجد کازرونی یک مسجد تاریخی باارزش معمارانه بالا است که باید حفظ شود. به‌عنوان‌مثال میراث فرهنگی اصفهان اعلام می‌کند به دلیل اینکه مدیرکل قبلی این اداره اعلام کرده مسجد کازرونی تاریخی نیست ما نمی‌توانیم بگوییم این مسجد تاریخی است این پرسش مطرح می‌شود چرا باوجود تأکید صاحب‌نظران و جامعه علمی میراث فرهنگی مبنی بر تاریخی بودن مسجد کازرونی، نمی‌توانید بگویید مسجد تاریخی است؟
مد رک و پروانه‌ای برای تخریب و نوسازی مسجد کازرونی صادر نشده است
وی تأکید کرد: نکته مهم که باید عموم مردم و شهروندان اصفهان از آن اطلاع داشته باشند این است که هیچ مدرک و پروانه‌ای برای تخریب و نوسازی مسجد کازرونی صادر نشده است و فقط شهرداری منطقه مجوز تعمیر برای مسجد صادر کرده است. هیچ دلیلی موجهی وجود ندارد که مسجد سالم تخریب و جای آن مجموعه دیگر ساخته شود.
طی جلسه‌ای که با حضور ایمان دهاقین، مدیرکل دفتر قائم‌مقام وزارت میراث فرهنگی با هیئت‌امنای مسجد کازرونی برگزار شد، توافق بر این شد که مسجد را توسعه یابد با این پیش‌شرط که ابتدا بخشی از شبستان مسجد که تخریب کردند، قبل از اینکه آجرهای ارزشمند ۸۰ ساله آن از بین برود به همان بر اساس شیوه قدیم بازسازی کنند و سپس یک سری موارد را انجام دهند. هرچند من بر این توافق خوش‌بین نیستم و هرلحظه خلف وعده هیئت‌امنای مسجد را پیش‌بینی می‌کنم اما بر اساس توافق شبستان مسجد کازرونی سرجایش می‌ماند و اگر قرار است الحاقی به مسجد صورت گیرد از سمت تکه زمینی که سمت «مادی نیاصرم» است.
وی افزود: ما در شهری زندگی می‌کنیم که کل آثار واجد ثبت سمت غرب اصفهان شناسایی نشده است اما وقتی شرق اصفهان را ازلحاظ تعداد آثار ثبتی بررسی می‌کنیم درخواهیم یافت آثار ثبتی شناسایی آن ۵۰ برابر غرب این شهر است. شهر تاریخی اصفهان که زمانی پایتخت صفوی بوده و کل بنای تاریخی داشته چرا باید به این روز بیافتد؟ عاملش همین روابطی است که برقرار می‌کنند و در مسجد کازرونی شاهد این روابط هستیم و متأسفانه حرف کارشناسان و صاحب‌نظران میراثی را گوش نمی‌دهند.
سازمان‌دهی روشن در معماری مسجد کازرونی
حمیدرضاخوئی، معمار و مدرس گروه معماری دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهیدبهشتی که به صورت تماس تلفنی در این میزگرد شرکت داشت، گفت: مسجد کازرونی عباس‌آباد اصفهان سازمان‌دهی روشنی دارد که از سردر و دالان ورودی شروع می‌شود، به حیاط هشت ونیم هشت می‌رسد و در دالان دوم ادامه پیدا می‌کند و به شبستان ختم می‌شود. ازآنجاکه عرض زمین کم است، فضاهای دیگر، فضاهای جانبی خدماتی هستند.
وی ادامه داد: در این سازمان‌دهی، در بخش اصلی مسجد که همان بخش حیاط است، فقط با حیاط و دو ایوان شمالی و جنوبی -یا بهتر است بگوییم ایوان‌قِبلی و ایوان روبه‌قبله- روبرو هستیم. در این نقطه، طرح کاملاً در تملک فضای باز و نیم‌باز است و خبری از فضای بسته نیست. از آن‌سو از دالان دوم که عبور کنیم با شبستانی مواجه می‌شویم که به‌کلی در انحصار فضای بسته است. اگرچه شبستان در پشت ایوان‌قِبلی قرارگرفته اما کاری با حیاط ندارد و فقط با دالان به آن وصل است. به‌این‌ترتیب حیاط و شبستان از هم جدا و مستقل‌اند.
در مسجد کازرونی با دو مسجد در یک مسجد روبرو هستیم
استادیار معماری دانشگاه شهید بهشتی تصریح کرد: اگر در این نوع سازمان‌دهی دقت کنیم، احساس می‌کنیم که در مسجد کازرونی با دو مسجد در یک مسجد روبرو هستیم، یعنی: «مسجد تابستانه» و «مسجد زمستانه»؛ که این میان «مسجد زمستانه» مأمن خوبی برای نمازگزار در هوای سرد فراهم می‌کند و در عوض «مسجد تابستانه» در اغلب ماه‌های سال به‌خوبی دایر است. چنین ترکیبی از عرصه‌های فضایی، در سنت مسجد سازی ما اگر یگانه نباشد، کم‌نظیر است.
وی اضافه کرد: در حیاط مسجد کازرونی کیفیتی ادراک می‌شود که با حیاط‌های مساجد معماری گذشته پیوند دارد و ادامه‌دهنده سنت مسجدسازی ایرانی به نظر می‌رسد که درعین‌حال به برخی خصوصیات فضایی دوره جدید هم نزدیک شده است. با این نگاه، معماری مسجد کازرونی، معماری است که به تاریخ معماری تکیه داشته، اما همزمان این تاریخ را به معماری معاصر امتداد داده است. حیاط مسجد کازرونی، حیاطی نُقلی و خوش‌اندازه با ابعاد تقریبی ۱۲ متر در ۱۲ متر است که چنانکه عرض کردم با دو ایوانش هم به سنت مساجد قدیمی ما تعلق دارد و هم فضایی تازه عرضه می‌کند.
خوئی ادامه داد: عرض دو ایوان قِبلی و روبه‌قبله برابر همان وجه و بَری است که دارند. به‌این‌ترتیب این دو ایوان، نمای جدی‌ای ندارند، بلکه به دوعنصر کالبدی خالی و عمیق تبدیل‌شده‌اند و نتیجتاً فضای باز حیاط را به داخل خود کشانده‌اند. می‌دانیم که وقتی ایوان‌ها در مساجد دورهٔ سلجوقی پیدا شد و همزمان ستون‌های کنار حیاط نمای تخت پیدا کرد، در قیاس با مسجد شبستانی که ستون‌های گرد داشت و فضای باز حیاط را به داخل شبستان‌ها امتداد می‌داد، این بار تفکیک جدی‌ای میان فضاهای گرد حیاط با حیاط پدید آمد. اما با ایوان‌های فراخ مسجد کازرونی، دوباره پیوند حیاط با فضای داخلی افزون‌شده و با تخت‌شدن و ارتفاع‌گرفتن سقف ایوان‌ها، این معنا پررنگ‌تر هم شده است. چراکه در قیاس با جداره‌های چپ و راست حیاط که پُر و تراشیده و قوس‌دار و کوتاه و بسته‌اند، ایوان‌ها، فراخ‌تر و رفیع‌تر و تخت و بی تراش و خالی‌تر جلوه می‌کنند. این اتفاق فضایی از آن چیزهایی است که مسجد کازرونی را به مصداقی بسیار خاص در تاریخ معماری ما بدل می‌کند.
ویژگی‌های معمارانه و تاریخی پراهمیت مسجد کازرونی
این دکترای معماری تأکید می‌کند: به نظرم ساختار فضایی مسجد کازرونی عباس‌آباد اصفهان به‌گونه‌ای است که آموزه‌های طراحانه و معمارانه و تاریخی پُراهمیت و پرتأثیری برای معماران و دوست‌داران فرهنگ و هنر و مهندسی اصفهان و ایران و جهان دارد و به‌ویژه برای آن دسته معماران و اهل فرهنگ کشور که در جستجوی پیوند معماری امروز و معماری گذشته هستند، مصداقی بسیار ارزشمند به‌حساب می‌آید. بنابراین حیف است که با بی‌اطلاعی و ناشُکری مسجد کازرونی را از دست بدهیم و طبیعتاً باید هر کاری بکنیم که آن را حفظ کنیم.
لزوم توسعه مسجد کازرونی با حفظ ارزش‌های تاریخی و معماری آن
وی افزود: در مدتی که می‌خواستند به مسجد آسیب بزنند مردم محله و عده زیادی از نمازگزاران در مقابل این اقدام مقاومت کردند. با توجه به اینکه برخی از متولیان مساجد گفته‌اند که در حال حاضر بسیاری از مساجد رونق سابق را ندارد، وقتی‌که با مسجدی همچون مسجد کازرونی عباس‌آباد روبه‌رو می‌شویم که نمازگزاران به این اندازه به آن ارادت دارند و پای حفظش ایستاده‌اند، باید درک کنیم که این مطلب نشان از رونق یک کانون دینی دارد. این واقعیت، سرمایه‌ای بزرگ برای مسجد کازرونی، محله، متولیان و مخلصان مسجد است و حیف است اگر این سرمایه به‌جا آورده نشود.
با فهم ناقص مسئله و لجبازی‌هایی در مسجد کازرونی روبرو هستیم
مژگان ابراهیمی، معمار و مشاور شهرداری در بافت تاریخی با اشاره به مناقشه و کشمکشی که بر سر طرح توسعه مسجد کازرونی عباس‌آباد اصفهان اتفاق افتاده است، اظهار کرد: این امر ناشی از فهم ناقص مسئله و یا شاید سوگیری‌ها و لجبازی‌هایی است که در این میان شده و متأسفانه این جریان غلط همچنان ادامه دارد.
وی بابیان اینکه مسجد کازرونی یکی از دانه‌های بافت ارزشمند و البته پراکنده و پاره‌پاره شهر اصفهان است که ساختار گران‌قدری دارد. افزود: زمانی این مسجد با الگوی بسیار فاخر ایرانی ساخته‌شده که همزمان با دوره استیلا و سیطره مدرنیسم در معماری بوده است. در آن زمان که‌موج خروشان مدرنیسم در حال جولان در معماری ایرانی بوده، مسجد کازرونی وفادار به الگوی ریشه‌دار و پیش روی معماری ایرانی طراحی و ساخته شد که این خود یک حرکت و مقابله قدرتمند فرهنگی ارزشمند بوده است.
شبیه مجموعه ارزشمند مسجد کازرونی نداریم
این مدرس دانشگاه تأکید کرد: ما شبیه مجموعه ارزشمند مسجد کازرونی را نداریم و یا به این حد از انسجام با حساب‌وکتاب در سازمان‌دهی فضایی، جانمایی هوشمندانه و زیرکانه و شکل‌گیری مسجد بر مبنای مصالح سیاسی و اعتقادی و استعمارستیزی وجود ندارد به همین جهت است که نمی‌توان به این راحتی از این دانه ارزشمند در اصفهان صرف‌نظر کرد و به‌راحتی از کنار آن گذشت.
ابراهیمی اضافه کرد: در فرآیند بررسی ارزشمند بودن مسجد کازرونی عباس‌آباد اصفهان و شبستان توسط کارشناسان، مسئولینی بودند که متأسفانه رأی داده‌اند این مسجد واجد ارزش نیست که ما نمی‌فهمیم منظور از واجد ارزش یعنی چه؟ مگر واجد ارزش بودن کم‌وزیاد و یا زمان‌بر می‌دارد؟ اما درعین‌حال و طی این سیر و فرآیند افراد صاحب‌نظر و مسئولینی هم بوده‌اند که به‌طورکلی رأی دادند هرگونه دخل و تصرف در این مسجد ممنوع و مسجد را به‌طورکلی و پیوسته واجد ارزش اعلام کردند. یک نمونه آن، رأی «کمیسیون ماده پنج» است که مسجد کازرونی را واجد ارزش شناسایی و اعلان کرده و هرگونه تخریب، نوسازی و دخل و تصرف در مسجد را ممنوع اعلام کرده است و فقط مجوز تا حد مرمت مسجد تحت نظر کارشناسان میراث فرهنگی را صادر کرده است.
وی اظهار کرد: باوجود رأی «کمیسیون ماده پنج» مبنی بر ممنوعیت هرگونه تخریب در مسجد کازرونی عباس‌آباد، همچنان برخی پیگیر تخریب هستند که ما همچنان علت این‌همه پیگیری و پافشاری برای تخریب را نمی‌دانیم؟ و از آن متعجبیم! بعضی از مسئولین ذی‌ربط اعلام برکنار گذاشتن طرح کلی مسجد کرده و فقط حفظ حیات، ایوان‌ها، حوض‌خانه و دالان اصلی مسجد را لازم دانستند و شبستان را مستثنا از مسجد دانسته و تخریب و نوسازی آن را بلامانع تشخیص داده‌اند.
منطق اینکه اعلام کردند شبستان به‌اندازه حیات و ایوان‌های مسجد تاریخی نیست قابل‌درک نیست
این فعال میراث فرهنگی ادامه داد: منطق این مسئولان که اعلام کردند شبستان به‌اندازه حیات و ایوان‌های مسجد تاریخی نیست قابل‌درک نیست و نمی‌دانیم چرا نظر آنان تا این اندازه اعتبار دارد که نمی‌توان باوجود مستندات فراوان از طرف جامعه علمی و فعالان میراث فرهنگی نسبت به تاریخی بودن شبستان مسجد، این رأی را تجدیدنظر کرد!؟ آجرهایی که از میان اندود و نمای مسجد در اثر تخریب شبستان مسجد بیرون آمد نشان داد که عمر آنان همزمان با ساخت مسجد است و مجدد نظر صاحب‌نظران و فعالان میراث فرهنگی را ثابت کرد که این مسجد از ابتدا یکپارچه و دارای شبستان بوده است.
وی اضافه کرد: من این پرسش را از آن مسئولین ذی‌ربط که یک مرز گذاشتند که شبستان مسجد کازرونی فاقد ارزش است و حیات، حوض‌خانه و دالان واجد ارزش است می‌خواهم مطرح بکنم که چه منطقی ممکن است بر این نظر حاکم شده باشد؟ آیا به‌عنوان‌مثال ۶۰ سال مسجدی داشته‌ایم که فقط دارای حیات، ایوان و دالان بوده اما شبستان نداشته است و تازه ۲۰ سال است که شبستان مسجد ساخته و به آن الحاق شده است؟ که به نظرم این منطق حاکم، اوج بی‌منطقی است.
ابراهیمی بابیان اینکه سازمان‌دهی فضایی قابل‌توجهی در این مسجد وجود دارد به‌گونه‌ای که فضای اصلی یعنی شبستان، ایوان‌ها و حیاط قابل‌گسترش به همدیگر هستند، گفت: این نکته را باید به افرادی که دنبال توسعه مسجد هستند؛ متذکر شوم روی مهتابی یا بام مسجد کازرونی یک سری اتفاقی افتاده است که شاهد بر این است که از بام این مسجد برای اقامه نماز استفاده می‌شده است و چون عمر ساخت مسجد به‌اندازه‌ای نیست که بگوییم مستندی از آن ثبت‌نشده است؛ هنوز افرادی که روی پشت‌بام مسجد نماز می‌خواندند حضور دارند و نمازگزار همین مسجد هستند یعنی گذشتگان ما توسعه را در ذات این مسجد دیده و جسته بودند یعنی از بام این مسجد برای اقامه نماز استفاده می‌کردند.
داشتن مستندات مبنی بر تاریخی بودن شبستان مسجد کازرونی
وی تصریح کرد: ما مستنداتی داریم که نشان می‌دهد چند هزار نفر نمازگزار در مسجد کازرونی عباس‌آباد نماز می‌خواندند در صورتیکه شاهد هستیم فضایی که هم‌اکنون برای اقامه نمازگزاران دارد به ۵۰۰ نفر نمی‌رسد پس می‌توان نتیجه گرفت با توجه به پیوستگی شمال و جنوب مسجد به یکدیگر زمانی که جمعیت نمازگزار زیادبوده از پشت‌بام و پیوستگی فضای ایوان‌ها و حیاط مسجد برای اقامه نماز استفاده می‌کردند.
این معمار افزود: اصفهان شهر کویری است و اینکه می‌توان ۹ ماه از سال را از فضای باز مسجد (حیاط، بام، ایوان و بهارخواب‌ها) برای اقامه نماز استفاده کرد، اغراق نیست. تصور کنید چقدر مفرح بوده که نمازگزاران روی پشت‌بام مسجد کازرونی نماز را اقامه می‌کردند.
رأی غیر صحیح تاریخی نبودن مسجد کازرونی وحی منزل نیست
مشاور شهرداری در بافت تاریخی اظهار کرد: چنانچه رأی نادرستی در مورد این مسجد نگارش یا کارشناسی غیر صحیحی واردشده، این رأی قابل تجدیدنظر است.
وی افزود: توسعه مساجد همواره وجود داشته است اما هیچ‌وقت توسعه به‌گونه‌ای نبوده که بخواهد مسجد قبلی از بین ببرد و یا در حقیقت به‌گونه‌ای باشد که ساحت مسجد مورد اهانت و مورد تعرض قرار گیرد.
وی گفت: اصفهان به‌اندازه‌ای نکات، نقاط و شاخصه‌های ارزشمند دارد که می‌طلبد میراث فرهنگی به مرکزیت و محوریت استان اصفهان در کشور بتواند حکم بکند اما متأسفانه تشتت و پراکندگی و شاید ناآگاهی سطوح مدیران باعث شده که صاحب‌نظران و میراث دوستان انرژی زیادی را برای دست و پنجه نرم کردن برای حفظ و حراست داشته‌های اصفهان صرف کنند به عبارتی بیشتر تلاش کنند و کمتر به نتیجه برسند، مصداق واقعی این موضوع مسجد کازرونی عباس‌آباد اصفهان است که دو نوبت برای ثبتش پرونده تشکیل و اقدام شده اما به دلیل جریان نفوذی که تخریب این مسجد را پیگیری می‌کنند، صاحب‌نظران و فعالان میراث فرهنگی نه‌فقط در اصفهان، بلکه در پایتخت نتوانستند صدای خودشان را به نهادهای متولی برسانند. متأسفانه پرونده‌های متعدد اصفهان روی میز مسئولین خاک می‌خورد یا رفته زیر میز یعنی حذف‌شده است و به همین جهت ما شاهد تخریب‌های متعدد در اصفهان بوده و هستیم.
💬 نظرات خود را با ما در میان بگذارید