خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها – رضا حیدری*: آذربایجان غربی با توجه به قرارگیری در موقعیتی ژئوپولوتیک و دارا بودن ۹۶۷ کیلومتر مرز آبی و خاکی مشترک با کشورهایی چون ترکیه، عراق و آذربایجان وضعیت ممتازی در سطح کشور دارد تا جایی که حتی بسیاری از کشورهای جهان نیز فاقد چنین موقعیتی هستند.
آذربایجان غربی از سوی دیگر آیینه‌ای تمام‌نما از میراث‌فرهنگی کشور نیز به شمار می‌آید، بهشت باستان‌شناسی ایران آثاری را بلاانقطاع از عصر حجر تا دوره قجر در خود جای داده است، مطالعات باستان‌شناسی در حاشیه شهر ارومیه و جوار روستای تمتمان، منجر به کشفیات باستان‌شناسی مربوط به ساکنان عصر حجر با تاریخ گذری حداقل هزاره دهم قبل از میلاد مسیح یعنی ۱۲ هزار سال قبل شده، این محوطه‌های پیش از تاریخی همچنین در حوالی سد مهاباد و مجموعه تخت سلیمان تکاب نیز مورد بررسی و مطالعه دیرین باستان‌شناسان قرار گرفته است.
قلعه بسطام به عنوان سومین محوطه بزرگ اورارتویی جهان
در طلیعه شکل‌گیری روستاهای اولیه در این منطقه جوامع انسانی در سراسر استان پراکنده بوده‌اند در هزاره هفتم و ششم قبل از میلاد مسیح با گرم شدن هوا در این نقطه از کشور محوطه‌های مختلفی در سراسر استان به‌صورت روستاهای اولیه پس از دوره غارنشینی ماوای جوامع اولیه بود، تپه اهرنجان سلماس، ماوانای ارومیه، حاجی فیروز، دالما و… شاخص‌ترین مکان‌های این دوره‌اند که مورد مطالعه قرار گرفته‌اند.
در دوره برنز نیز آثار شاخص در استان مورد مطالعه قرار گرفته است آثاری چون گوی‌تپه در ارومیه و هفتوان‌تپه در سلماس از این قبیل‌اند که آثار به‌دست آمده از آنها امروز زینت‌بخش موزه‌های مهمی در دنیاست.
با ورود به عصر آهن و شروع هزاره اول قبل از میلاد استان طلیعه‌دار شکل‌گیری امپراطوری مستقلی چون مانا و اوراتو بود آثار مختلفی از این دو امپراطوری در شمال و جنوب استان باقی مانده است آثاری چون قلعه بسطام در قره‌ضیاءالدین و حسنلو در نقده، قلایچی بوکان و ربط سردشت تنها بخشی از این آثار هستند.
قلعه بسطام به عنوان سومین محوطه بزرگ اورارتویی جهان، تپه حسنلو با جام طلا و معماری شاخصش، تپه قالایچی و ربط سردشت با آجرهای لعاب‌دار و کتیبه‌های‌شان روشن کننده زوایای تاریک بی‌شماری در شمال غرب ایران است.
کاروان‌سراهای تاریخی شاهدی بر رونق اقتصادی آذربایجان غربی در طول تاریخ
پس از عصر آهن و درآغاز دوران تاریخی نیز آذربایجان دارای آثار متنوعی است گوردخمه فخریگاه مهاباد، کتیبه خان‌تختی سلماس و مجموعه میراث جهانی تخت سلیمان به عنوان بزرگترین آتشکده در دوران ساسانی و اثر جهانی قره‌کلیسای چالدران به عنوان یکی از قدیمی‌ترین کلیساهای جهان، کلیسای زرزر ماکو، برخی ازاین آثار هستند.
با ورود اسلام به آذربایجان، این خطه در سال‌های اولیه به این دین روح‌بخش پیوست امروزه سه‌گنبد قدیمی‌ترین بنای اسلامی و یادگاری از دوره سلجوقی و مسجد جامع ارومیه با محراب بی‌بدیلش مربوط به دوران سلاجقه و ایلخانی بخشی از اولین آثار به یادگار مانده در دوره اسلامی است.
در کنار این موارد اشاره به جاده ابریشم نیز خالی از لطف نخواهد بود جاده‌ای که شرق به غرب عالم را به‌هم پیوند می‌داد و بخشی از آن از خوی می‌گذشت و رشد و رونق توسعه تجارت در بازارهای تاریخی خوی و ارومیه را به‌دنبال داشت و در این میان کاروان‌سرای شاه‌عباسی قطور خوی که در سپهر میراث جهانی ایران به ثبت رسیده به همراه سایر کاروان‌سراهای تاریخی شاهدی بر رونق اقتصادی استان در طول تاریخ است.
در دوره صفویه نیز آذربایجان غربی آوردگاه غیرت ایرانیان است، جایی در شمال استان یعنی دشت چالدران هنوز خاطره رویارویی سربازان دلیر ایرانی دوره صفوی با لشکریان مسلح به سلاح گرم دوره عثمانی را در خود به یادگار دارد، صفحه‌ای از تاریخ کشورمان که تا ابد در حافظه تاریخی ساکنان این مرز پرگهر به ثبت خواهد رسید.
از دوره قاجار نیز آذربایجان غربی یادگاران فراوانی دارد ده‌ها اثر تاریخی چون کاخ سردار ماکو، خانه‌های تاریخی داخل شهر ماکو، قلعه قاپان، دروازه سنگی خوی، پل خاتون، پل باراندوز، پل ممیند، مسجد جامع مهاباد، حوضخانه شیخ درویش، مسجد حمامیان بوکان، مدرسه هدایت، مسجد سردار، ساختمان‌های تاریخی میدان انقلاب ارومیه همه و همه ره‌آوردی از این دوره‌اند.
آذربایجان غربی ویترین تمام‌عیار معرفی میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کشور
امروزه استان آذربایجان غربی با داشتن موزه‌های متعدد معرف هویت ایرانی- اسلامی ساکنان این سرزمین نیز هست، موزه‌هایی چون کاخ‌موزه باغچه‌جوق، موزه خوی، موزه ارومیه، موزه نقده، موزه میاندوآب، موزه مهاباد یادگاران مختلفی را از فرهنگ و تمدن این سرزمین در معرض دید علاقه‌مندان قرار داده است.
مرز پلدشت، بازرگان، رازی، سرو، تمرچین با حجم بالا و متعدد ورود و خروج مسافران بخشی مهمی از مبادی تردد گردشگران به جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود، وجود آثار طبیعی فراوان و متنوعی چون پارک ملی دریاچه ارومیه، کوه‌های سر به فلک کشیده، دریاچه‌ها و زیستگاه‌های آبی متفاوت، غار آبی تاریخی سهولان مهاباد، ۵۴ منطقه مصوب نمونه گردشگری، آبشار شلماش سردشت، سوله دوکل ارومیه، جنگل‌های پردانان پیرانشهر، دریاچه‌های مارمیشو و دالامپر ارومیه، تالاب کانی‌برازان مهاباد و دریاچه‌های متعدد سدهای استان و شکارگاه‌های مختلف همه و همه بخشی از داشته‌های طبیعی آذر بایجان غربی است.
در موضوع صنایع‌دستی نیز هنرهای مختلفی چون هنرهای چوبی و بافته‌های سنتی بی‌بدیل و چشم‌نواز بخشی از میراث کهن ساکنان این سرزمین است آثاری که امروزه چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کند.
در یک نگاه می‌توان گفت آذربایجان غربی ویترین تمام‌عیار معرفی میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کشور جمهوری اسلامی ایران به شمارمی‌آید.
*معاون گردشگری میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان غربی
💬 نظرات خود را با ما در میان بگذارید