کولیت میکروسکوپی چیست؟ علائم، علل و درمان‌های موثر

مجموعه: بیماری ها و راه درمان

کولیت میکروسکوپی یک بیماری التهابی روده است

راه‌های تشخیص و درمان کولیت میکروسکوپی؛ همه چیز درباره این بیماری گوارشی 

کولیت میکروسکوپی یک بیماری التهابی روده (IBD) است که باعث التهاب مزمن در پوشش داخلی روده بزرگ می‌شود و به اسهال آبکی و مداوم منجر می‌گردد. این التهاب در تصاویر روش‌های تصویربرداری مانند کولونوسکوپی قابل مشاهده نیست و تنها با بررسی نمونه‌ای از بافت روده زیر میکروسکوپ قابل تشخیص است.

علت دقیق کولیت میکروسکوپی به طور کامل شناخته نشده است. شواهد نشان می‌دهد که ترکیبی از عوامل می‌تواند باعث واکنش غیرعادی سیستم ایمنی و التهاب در روده بزرگ شود. حدود ۷۰۰,۰۰۰ نفر در ایالات متحده به کولیت میکروسکوپی مبتلا هستند. این بیماری بیشتر در افراد مسن و کسانی که دچار اختلالات خودایمنی مانند بیماری سلیاک هستند، شایع است. درمان قطعی برای کولیت میکروسکوپی وجود ندارد، اما بیشتر افراد می‌توانند با مصرف داروها و تغییر سبک زندگی این بیماری را مدیریت کنند.

این بیماری باعث اسهال مزمن غیرخونی می‌شود

انواع کولیت میکروسکوپی

دو نوع کولیت میکروسکوپی وجود دارد: لنفوسیتی و کلاژنی. متخصصان نوع کولیت میکروسکوپی را با مشاهده بافت روده زیر میکروسکوپ مشخص می‌کنند. این دو نوع تغییرات متفاوتی در بافت روده ایجاد می‌کنند اما علائم و درمان یکسانی دارند.

کولیت لنفوسیتی

در کولیت لنفوسیتی، پوشش داخلی روده بزرگ (مخاط) حاوی تعداد زیادی لنفوسیت (سلول‌های سفید خون) است، ۲۰ یا بیشتر در هر ۱۰۰ سلول. در مخاط سالم روده بزرگ، معمولاً کمتر از ۵ لنفوسیت در هر ۱۰۰ سلول وجود دارد. در این نوع کولیت، لایه کلاژنی زیر مخاط روده نیز ممکن است کمی ضخیم‌تر از حد طبیعی باشد.

کولیت کلاژنی

در کولیت کلاژنی، لایه کلاژنی زیر پوشش روده ضخیم‌تر از حد طبیعی است و ضخامت آن به بیش از ۱۰ میکرومتر می‌رسد. در بافت سالم روده، ضخامت این لایه کلاژنی معمولاً ۳-۴ میکرومتر است. برخی افراد مبتلا به کولیت کلاژنی ممکن است تعداد لنفوسیت‌های کمی افزایش‌یافته در مخاط روده نیز داشته باشند.

علائم معمولاً شامل اسهال آبکی و درد شکمی است

علائم کولیت میکروسکوپی

علائم کولیت میکروسکوپی معمولاً به‌تدریج ظاهر می‌شوند، اما حدود ۴۰٪ از افراد مبتلا به این بیماری شروع ناگهانی علائم را تجربه می‌کنند. این علائم ممکن است به مرور زمان پیشرفت کرده و بدتر شوند. دوره‌هایی از بهبود (زمان‌هایی با علائم کم یا بدون علائم) و عود مجدد (زمان‌هایی که علائم بازمی‌گردند یا تشدید می‌شوند) نیز در این بیماری شایع است.

اسهال مزمن، آبکی و غیرخونی شایع‌ترین علامت کولیت میکروسکوپی است. افراد مبتلا ممکن است بین ۳ تا ۸ بار در روز دچار اسهال شوند، اما در زمان عود علائم، تعداد حرکات روده ممکن است به ۱۵ بار در روز برسد. علاوه بر اسهال، علائم دیگر کولیت میکروسکوپی شامل موارد زیر است:

• درد شکم

• نیاز فوری به اجابت مزاج

• بی‌اختیاری مدفوع (ناتوانی در کنترل حرکات روده)

• خستگی

• کاهش وزن

برخی افراد ممکن است علائم کمتر شایعی مانند موارد زیر را تجربه کنند:

• درد یا قرمزی چشم، تاری دید یا حساسیت به نور

• درد مفاصل

• دردهای عضلانی

• یبوست

• سردرد یا میگرن

• زخم‌های دهانی

• تورم غدد لنفاوی

• حالت تهوع و استفراغ

علل کولیت میکروسکوپی

اگرچه علت دقیق کولیت میکروسکوپی هنوز مشخص نیست، تحقیقات نشان می‌دهد عوامل ژنتیکی، عدم تعادل میکروارگانیسم‌های روده و فعالیت غیرطبیعی سیستم ایمنی می‌توانند در ایجاد این بیماری نقش داشته باشند.

واکنش ایمنی غیرطبیعی

التهاب در پوشش روده ممکن است به دلیل یک واکنش ایمنی غیرطبیعی ایجاد شود، جایی که سیستم ایمنی بدن به‌اشتباه به بافت روده حمله کرده و التهاب ایجاد می‌کند.

افرادی که به اختلالات خودایمنی مبتلا هستند (بیماری‌هایی که در آن‌ها سیستم ایمنی به بافت‌های سالم حمله می‌کند) ممکن است بیشتر در معرض التهاب روده باشند. بیماری‌هایی مانند سلیاک، دیابت نوع ۱ و آرتریت روماتوئید با افزایش خطر کولیت میکروسکوپی مرتبط هستند.

عوامل ژنتیکی

برخی شواهد نشان می‌دهند که کولیت میکروسکوپی در خانواده‌ها به ارث می‌رسد. محققان در حال بررسی ارتباط احتمالی بین برخی ژن‌های ارثی و خطر ابتلا به کولیت میکروسکوپی هستند. یک مطالعه نشان داد که سابقه خانوادگی بیماری کرون می‌تواند با افزایش خطر کولیت میکروسکوپی مرتبط باشد، اما تحقیقات بیشتری برای تعیین نقش ژنتیک در ایجاد این بیماری موردنیاز است.

عدم تعادل میکروبیوم روده

میکروبیوم روده مجموعه‌ای از باکتری‌ها و دیگر میکروارگانیسم‌های موجود در دستگاه گوارش است. یک میکروبیوم متعادل و متنوع برای حفظ سلامت گوارش اهمیت دارد. برخی تحقیقات نشان می‌دهند عواملی که باعث اختلال یا عدم تعادل در میکروبیوم روده می‌شوند، مانند عفونت‌های قبلی یا مصرف برخی داروها، ممکن است در توسعه کولیت میکروسکوپی نقش داشته باشند.

ژنتیک می‌تواند در ایجاد کولیت میکروسکوپی نقش داشته باشد

عوامل خطر

کولیت میکروسکوپی می‌تواند هر فردی را تحت تأثیر قرار دهد، اما برخی عوامل خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند:

• سن: کولیت میکروسکوپی بیشتر در افراد مسن‌تر، یعنی ۶۰ سال به بالا، شایع است.

• جنسیت: زنان نسبت به مردان نرخ بالاتری از کولیت میکروسکوپی دارند.

• برخی داروها: مصرف برخی داروها با افزایش خطر کولیت میکروسکوپی مرتبط است، از جمله داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)، مهارکننده‌های پمپ پروتون، بازدارنده‌های بازجذب انتخابی سروتونین (SSRIs – داروهای ضدافسردگی)، هورمون‌درمانی جایگزین (HRT)، قرص‌های ضدبارداری، بتابلاکرها و استاتین‌ها.

• بیماری‌های زمینه‌ای: افرادی که به بیماری‌های خودایمنی مانند سلیاک، دیابت، اختلالات تیروئیدی و آرتریت روماتوئید مبتلا هستند، بیشتر در معرض کولیت میکروسکوپی قرار دارند.

• سیگار کشیدن: مصرف تنباکو خطر ابتلا به کولیت میکروسکوپی را افزایش می‌دهد.

تشخیص کولیت میکروسکوپی

فرآیند تشخیص معمولاً با پرسش‌هایی از سوی ارائه‌دهنده خدمات بهداشتی درباره علائم شما، از جمله مدت زمان و شدت آن‌ها، آغاز می‌شود. پزشک همچنین ممکن است درباره سابقه پزشکی، ابتلا به بیماری‌های خودایمنی و تاریخچه سلامت خانواده‌تان سؤال کند. آن‌ها همچنین ممکن است درباره مصرف داروها و سایر عوامل خطر، مانند مصرف سیگار، سؤال کنند. برای رد عفونت‌ها یا سایر علل اسهال مزمن، پزشک ممکن است آزمایش‌های مدفوع و خون را درخواست کند.

اگر پزشک به کولیت میکروسکوپی مشکوک باشد، کولونوسکوپی تجویز خواهد کرد. کولونوسکوپی همراه با بیوپسی تنها راه قطعی برای تشخیص کولیت میکروسکوپی است. در طول کولونوسکوپی، پزشک گوارش (متخصص اختلالات گوارشی) یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر مجهز به نور و دوربین را از طریق مقعد وارد روده می‌کند تا پوشش روده بزرگ را مشاهده کند.

از آنجا که التهاب ناشی از کولیت میکروسکوپی با دوربین قابل مشاهده نیست، پزشک نمونه‌های کوچکی از بافت پوشش روده بزرگ (بیوپسی) می‌گیرد و آن‌ها را برای بررسی در آزمایشگاه ارسال می‌کند. هنگام بررسی نمونه در سطح میکروسکوپی، علائمی از کولیت میکروسکوپی مانند افزایش گلبول‌های سفید خون و ضخیم شدن لایه کلاژنی قابل تشخیص خواهد بود.

کولیت میکروسکوپی معمولاً به سرطان تبدیل نمی‌شود

درمان‌های کولیت میکروسکوپی

هدف اصلی درمان کولیت میکروسکوپی کاهش التهاب برای بهبود شدت و تعداد دفعات علائم است. هدف نهایی دستیابی به دوره بهبودی (remission) است، به این معنا که التهاب به خوبی کنترل شده و علائمی ایجاد نمی‌کند. اگرچه کولیت میکروسکوپی درمان قطعی ندارد، اما استفاده از داروها و تغییرات سبک زندگی می‌تواند به کاهش التهاب و کنترل علائم کمک کند.

داروها

پزشکان برای مدیریت علائم و کاهش التهاب پوشش روده بزرگ داروهایی را تجویز می‌کنند. بسته به شدت علائم، ممکن است پزشک موارد زیر را تجویز کند:

• عوامل حجیم‌کننده: داروهایی مانند متاموسیل (psyllium) می‌توانند به نگهداری آب در روده‌ها کمک کرده و اسهال آبکی را کاهش دهند.

• ضد اسهال‌ها: این داروها با کاهش انقباضات عضلانی که محتویات روده را حرکت می‌دهند، اسهال را کنترل می‌کنند. از جمله این داروها می‌توان به ایمودیوم (لوپرامید)، پپتو بیسمول (بیسموت ساب سالیسیلات) و لوموتیل (دیفنوکسیلات) اشاره کرد.

• کورتیکواستروئیدها: داروی انتوکورت (بودزوناید) یک کورتیکواستروئید خوراکی است که التهاب روده بزرگ را کاهش می‌دهد. این دارو معمولاً برای استفاده کوتاه‌مدت (حدود هشت هفته) تجویز می‌شود و در این مدت بسیاری از افراد مبتلا به کولیت میکروسکوپی بهبود می‌یابند. در صورت بازگشت علائم، پزشک ممکن است دوز کمتری را برای استفاده طولانی‌مدت تجویز کند.

• گیرنده‌های اسید صفراوی: برخی از افراد مبتلا به کولیت میکروسکوپی ممکن است تجمع اسید صفرا در روده‌ها را تجربه کنند که باعث اسهال می‌شود. داروهایی مانند کلستیرامین (با نام‌های تجاری Prevalite و Questran Light) می‌توانند به کاهش این تجمع کمک کنند.

تغییرات سبک زندگی

تغییرات در سبک زندگی و رژیم غذایی می‌توانند به مدیریت کولیت میکروسکوپی و کاهش تعداد و شدت علائم کمک کنند:

• تغییر داروها: اگر داروهایی مصرف می‌کنید که با عود کولیت میکروسکوپی مرتبط هستند، پزشک ممکن است داروی جایگزینی تجویز کند.

• ترک سیگار: سیگار کشیدن می‌تواند التهاب روده را تحریک یا تشدید کند. اگر سیگار می‌کشید و آماده ترک هستید، با پزشک درباره برنامه‌های ترک سیگار صحبت کنید.

• پرهیز از غذاهای محرک: کافئین، الکل و شیرین‌کننده‌های مصنوعی می‌توانند علائم کولیت میکروسکوپی را بدتر کنند. همچنین ممکن است پزشک شما را به پرهیز از غذاهایی که به آن‌ها حساس هستید، مانند محصولات لبنی در صورت عدم تحمل لاکتوز یا گلوتن در صورت ابتلا به سلیاک، توصیه کند.

• هیدراته ماندن: در صورت ابتلا به اسهال مزمن، بدن مایعات و الکترولیت‌ها را از دست می‌دهد. نوشیدن مقدار زیادی مایعات در طول روز می‌تواند از کم‌آبی بدن جلوگیری کند.

هیدراتاسیون کافی برای جلوگیری از کم‌آبی بدن مهم است

پیشگیری از کولیت میکروسکوپی

هیچ روش شناخته‌شده‌ای برای پیشگیری از کولیت میکروسکوپی وجود ندارد. با این حال، ایجاد تغییرات در رژیم غذایی ممکن است به کاهش عود بیماری و ترویج بهبودی کمک کند. یادداشت برداری از غذاها و نوشیدنی‌هایی که علائم شما را تحریک یا تشدید می‌کنند می‌تواند به شناسایی و اجتناب از آن‌ها کمک کند.

پیش از ایجاد تغییرات در رژیم غذایی خود، با پزشک یا یک متخصص تغذیه مشورت کنید. آن‌ها ممکن است براساس علائم و غذاهای محرک، رژیم خاصی را توصیه کنند. در کنار اجتناب از غذاهای محرک، نکات زیر می‌توانند به کاهش علائم کمک کنند:

• وعده‌های غذایی کوچک و مکرر در طول روز به جای سه وعده غذایی بزرگ مصرف کنید.

مصرف غذاهای چرب و سرخ‌شده را کاهش دهید.

• از غذاهای پرفیبر مانند آجیل، دانه‌ها، ذرت بوداده و سبزیجات برگ‌دار پرهیز کنید.

• از کافئین مانند قهوه، چای و نوشابه‌ها اجتناب کنید.

• در صورت عدم تحمل لاکتوز، مصرف محصولات لبنی را محدود کنید.

شرایط مرتبط

افراد مبتلا به کولیت میکروسکوپی نسبت به افراد غیرمبتلا به این بیماری، نرخ بالاتری از اختلالات خودایمنی و آلرژیک دارند. تحقیقات نشان می‌دهد که عوامل ژنتیکی و محیطی مشترک در بروز این شرایط مرتبط نقش دارند. برخی از شرایطی که احتمال ابتلا به آن‌ها در افراد مبتلا به کولیت میکروسکوپی بیشتر است عبارتند از:

• بیماری سلیاک: بسیاری از افراد مبتلا به کولیت میکروسکوپی به بیماری سلیاک نیز دچار هستند. این بیماری خودایمنی باعث عدم تحمل گلوتن می‌شود و مصرف گلوتن واکنش ایمنی بیش از حد ایجاد کرده و به روده کوچک آسیب می‌رساند.

• بیماری‌های تیروئید: اختلالات تیروئید باعث می‌شوند غده تیروئید (غده‌ای به شکل پروانه در گلو) هورمون تیروئید را به مقدار کم یا زیاد تولید کند.

• دیابت نوع ۱: تحقیقات نشان می‌دهد که دیابت نوع ۱ در افراد مبتلا به کولیت میکروسکوپی ۸۰٪ شایع‌تر از جمعیت عمومی است. دیابت نوع ۱ یک بیماری خودایمنی است که در آن بدن به پانکراس حمله کرده و تولید انسولین کافی را متوقف می‌کند.

• آرتریت روماتوئید (RA): خطر ابتلا به آرتریت روماتوئید در افراد مبتلا به کولیت میکروسکوپی دو برابر جمعیت عمومی است. آرتریت روماتوئید یک بیماری خودایمنی است که باعث حمله سیستم ایمنی به مفاصل می‌شود.

• آلرژی‌ها: یک مطالعه کوچک نشان داد که ۲۶٪ از افراد مبتلا به کولیت میکروسکوپی دارای اختلالات آلرژیک مانند رینیت آلرژیک هستند و ۲۲٪ از این افراد به برخی مواد غذایی آلرژی دارند.

زندگی با کولیت میکروسکوپی

کولیت میکروسکوپی می‌تواند یک وضعیت ناامیدکننده باشد؛ زیرا عدم اطمینان از زمان بروز علائم و تأثیرات آن‌ها می‌تواند کیفیت زندگی را به طور قابل‌توجهی تحت تأثیر قرار دهد. با این حال، بسیاری از افراد مبتلا به کولیت میکروسکوپی با پیروی از برنامه درمانی و ایجاد تغییرات در سبک زندگی، تنها در چند هفته یا ماه به دوره بهبودی دست می‌یابند. اگر بیماری دوباره شعله‌ور شود، می‌توانید اقداماتی برای بازگشت به بهبودی انجام دهید.

کولیت میکروسکوپی به نظر نمی‌رسد که بر امید به زندگی تأثیر بگذارد. برخلاف سایر انواع IBD، مانند بیماری کرون و کولیت اولسراتیو، کولیت میکروسکوپی با افزایش خطر سرطان روده بزرگ همراه نیست.

اگر علائم کولیت میکروسکوپی دارید یا در صورت تشخیص بیماری، علائم شما با وجود درمان بدتر شده است، با پزشک خود مشورت کنید. پزشک با شما همکاری خواهد کرد تا یک برنامه درمانی مؤثر پیدا کند.

مصرف بیش از حد کافئین یا الکل ممکن است علائم را تشدید کند

سوالات متداول درباره کولیت میکروسکوپی

1. کولیت میکروسکوپی در چه سنی شایع‌تر است؟

کولیت میکروسکوپی ممکن است در هر سنی افراد را تحت تأثیر قرار دهد، اما اکثر افراد در سنین ۶۰ تا ۶۵ سالگی تشخیص داده می‌شوند.

2. کدام مواد غذایی می‌توانند کولیت میکروسکوپی را تشدید کنند؟

مواد غذایی تحریک‌کننده کولیت میکروسکوپی ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد، اما موارد شایع شامل کافئین، الکل، لبنیات، شیرین‌کننده‌های مصنوعی و گلوتن هستند.

3. آیا پروبیوتیک‌ها در درمان کولیت میکروسکوپی مؤثر هستند؟

برخی شواهد نشان می‌دهند که پروبیوتیک‌هایی که حاوی باکتری‌های Boswellia serrata هستند ممکن است برای افراد مبتلا به کولیت میکروسکوپی مفید باشند. با این حال، انجمن گوارش آمریکا (AGA) مصرف پروبیوتیک‌ها را برای مدیریت کولیت میکروسکوپی توصیه نمی‌کند، زیرا بیشتر تحقیقات نشان می‌دهند که آن‌ها در بهبود علائم تأثیر زیادی ندارند.

4. آیا کولیت میکروسکوپی خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش می‌دهد؟

خیر، برخلاف سایر بیماری‌های التهابی روده مانند کرون و کولیت اولسراتیو، کولیت میکروسکوپی با افزایش خطر سرطان روده بزرگ همراه نیست.

5. چگونه کولیت میکروسکوپی تشخیص داده می‌شود؟

تنها راه قطعی تشخیص کولیت میکروسکوپی انجام کولونوسکوپی همراه با بیوپسی است. در این روش نمونه کوچکی از بافت روده گرفته و زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود.

سخن پایانی 

کولیت میکروسکوپی یکی از بیماری‌های مزمن التهابی روده است که با علائمی مانند اسهال مزمن و درد شکمی خود را نشان می‌دهد. هرچند علت دقیق این بیماری هنوز به طور کامل شناخته نشده، اما ترکیبی از عوامل ژنتیکی، خودایمنی و سبک زندگی در ایجاد آن نقش دارند. با وجود اینکه درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، بسیاری از افراد می‌توانند با رعایت برنامه درمانی، مصرف داروها و ایجاد تغییرات در سبک زندگی به کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی خود دست یابند. اگر شما یا اطرافیانتان با علائم کولیت میکروسکوپی مواجه هستید، مراجعه به پزشک متخصص و پیگیری دقیق برنامه درمانی می‌تواند کمک بزرگی به کاهش عوارض این بیماری کند. همچنین، آگاهی بیشتر درباره محرک‌ها و مدیریت بیماری نقش مهمی در کنترل آن دارد.

گردآوری:بخش سلامت بیتوته