استاز وریدی چیست؟ علل، علائم و روش‌های درمان آن

مجموعه: بیماری ها و راه درمان

استاز وریدی به تجمع خون در رگ‌های پا به دلیل نارسایی وریدی گفته می‌شود

همه چیز درباره استاز وریدی؛ از پیشگیری تا درمان

استاز وریدی یک بیماری مزمن التهابی پوستی است که به دلیل تجمع خون در پاها ایجاد می‌شود. این وضعیت در افرادی رخ می‌دهد که دچار نارسایی مزمن وریدی هستند، یعنی رگ‌های پاهایشان در بازگرداندن خون به قلب دچار مشکل هستند. استاز وریدی با نام‌های دیگری همچون درماتیت استازی، درماتیت گرانشی و اگزمای وریدی نیز شناخته می‌شود.

علائم استاز وریدی شامل تورم پاها، تغییر رنگ پوست، واریس، خارش، خشکی و پوسته‌ریزی است. درمان استاز وریدی معمولاً شامل استفاده از جوراب‌های فشاری و/یا بانداژ برای کاهش درد و مدیریت تورم است. در برخی موارد، ممکن است نیاز به جراحی‌های کوچک باشد.

حدود 15 تا 20 میلیون نفر بالای 50 سال در ایالات متحده به استاز وریدی مبتلا هستند.

نارسایی مزمن وریدی عامل اصلی ایجاد استاز وریدی است

علائم استاز وریدی

استاز وریدی به دلیل تجمع خون در پاها به علت گردش خون ضعیف ایجاد می‌شود. این تجمع خون باعث افزایش فشار درون رگ‌های پا می‌شود که به پوست فشار آورده و علائم مشخص استاز وریدی را ایجاد می‌کند. علائم استاز وریدی معمولاً به تدریج شروع شده و با گذشت زمان بدتر می‌شود. برخی از علائم اولیه عبارت‌اند از:

• خارش، خشکی و تغییر رنگ پوست، به‌ویژه در اطراف واریس (رگ‌های متورم)

• تحریک پوستی

• درد و زخم در پوست

• تورم در ناحیه داخلی مچ پا در پایان روز

• تورم پاها که در هنگام خواب از بین می‌رود اما در طول روز بازمی‌گردد.

در صورت عدم درمان به‌موقع، علائم استاز وریدی می‌تواند به موارد زیر پیشرفت کند:

• تغییر رنگ عمیق پوست (هیپرپیگمانتاسیون)

• پوسته‌پوسته شدن پوست که قسمت‌های وسیعی از پایین پا و بالای پاها را می‌پوشاند.

• زخم‌های باز یا اولسرها

• سخت شدن پوست

• درد شدید

• کوچک شدن ماهیچه‌های ساق پا

دلایل بروز استاز وریدی

استاز وریدی زمانی رخ می‌دهد که خون به دلیل گردش ضعیف در پاها جمع می‌شود. این مشکل به دلیل ضعف یا آسیب به رگ‌های پا ایجاد می‌شود. معمولاً علت اصلی آن شرایطی به نام نارسایی مزمن وریدی است که در آن رگ‌های پا عملکرد درستی ندارند.

وقتی خون در پاها جریان دارد، دریچه‌های موجود در رگ‌ها وظیفه دارند که خون را به سمت قلب هدایت کنند. در افرادی که نارسایی مزمن وریدی دارند، این دریچه‌ها ضعیف یا آسیب‌دیده هستند و باعث می‌شوند خون به عقب بازگردد و در پاها جمع شود، که این امر به بروز علائم استاز وریدی منجر می‌شود.

عوامل خطر که می‌توانند به نارسایی مزمن وریدی و استاز وریدی کمک کنند، عبارتند از:

• سن 50 سال یا بالاتر

• سابقه خانوادگی نارسایی مزمن وریدی

• سابقه ترومبوز ورید عمقی (لخته خون در رگ‌های عمقی بدن)

• نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت

• بارداری

دلایل دیگر استاز وریدی که مرتبط با اختلال در جریان خون پاها هستند:

• آسیب به پا که نیاز به جراحی دارد

• فشار خون بالا به مدت طولانی

• نارسایی احتقانی قلب

• واریس یا سابقه خانوادگی مشکلات وریدی

• سابقه لخته خون در پا

• سلولیت (عفونت باکتریایی پوست)

• بیماری مزمن کلیه

زخم‌های ناشی از استاز وریدی به مراقبت ویژه نیاز دارند

راههای تشخیص استاز وریدی

برای تشخیص استاز وریدی، پزشک ابتدا پوست شما را معاینه کرده و تاریخچه پزشکی‌تان را ارزیابی می‌کند. در طول ارزیابی تاریخچه پزشکی:

پزشک از مشکلات قلبی، لخته خون یا سکته و داروهایی که برای کنترل فشار خون مصرف می‌کنید، سؤال خواهد کرد.

ممکن است از آسیب‌ها یا جراحی‌های اخیر در پاها نیز پرسیده شود.

گاهی اوقات معاینه بالینی و تاریخچه پزشکی برای تشخیص کافی است. در موارد دیگر، پزشک ممکن است آزمایش‌هایی برای جمع‌آوری اطلاعات بیشتر توصیه کند:

• آزمایش‌های تصویربرداری مانند اولتراسوند، سی‌تی اسکن (CT) یا ام‌آر‌آی (MRI) برای مشاهده رگ‌های پا و بررسی آسیب یا وجود لخته خون.

• تست‌های آلرژی برای تشخیص اینکه آیا علائم ناشی از واکنش آلرژیک هستند یا خیر.

درمان‌های استاز وریدی

متأسفانه، استاز وریدی قابل درمان کامل نیست. با این حال، علائم آن قابل کنترل و بهبود هستند. هدف از درمان استاز وریدی مدیریت تورم و درد و همچنین بهبود جریان خون است. نوع درمان بستگی به علائم و شدت آن‌ها دارد.

تورم

یکی از اولین اقداماتی که پزشک انجام می‌دهد، ارائه درمان‌هایی برای کاهش تورم پاها است. فشرده‌سازی (Compression therapy) روش استاندارد برای درمان تورم ناشی از استاز وریدی است. درمان فشرده‌سازی شامل استفاده از بانداژ یا جوراب‌های فشرده‌کننده است. پوشیدن این جوراب‌ها به صورت روزانه فشار ناشی از تجمع خون در پاها را کاهش می‌دهد. در برخی موارد، پزشک ممکن است داروی ضدالتهاب کورتیکواستروئیدی را به صورت کرم تجویز کند که قبل از پوشیدن جوراب باید روی پاها مالیده شود.

علاوه بر این، فعالیت‌های فیزیکی سبک مانند پیاده‌روی می‌تواند با تحریک جریان خون تورم را کاهش دهد. همچنین ممکن است از شما خواسته شود که پاهایتان را هر دو ساعت یک بار به مدت 15 دقیقه بالاتر از سطح قلب قرار دهید تا خون از پاها به سمت قلب تخلیه شود.

جریان خون

برخی از درمان‌هایی که برای تورم انجام می‌شوند، می‌توانند به بهبود جریان خون نیز کمک کنند. پوشیدن جوراب‌های فشرده‌کننده، پیاده‌روی و بالا بردن پاها همگی می‌توانند جریان خون در پاها را بهبود دهند.

روش دیگر، استفاده از بوت اونا (Unna boot) است. این بوت یک بانداژ فشرده است که به صورت گاز مرطوب روی پا قرار داده می‌شود و به مرور زمان سفت می‌شود. با سفت شدن، بوت اونا ماهیچه‌های ساق پا را در جای خود نگه می‌دارد و جریان خون را بهبود می‌بخشد. علاوه بر این، گاز بوت اونا حاوی موادی مانند کالامین و اکسید روی است که می‌تواند به بهبود زخم‌های ناشی از استاز وریدی کمک کند.

داروها

پزشک ممکن است داروهای مختلفی برای مدیریت درد پا، خارش و خشکی تجویز کند. برخی از این داروها عبارتند از:

• رقیق‌کننده‌های خون (آنتی‌کوآگولانت‌ها): به بهبود جریان خون و کاهش خطر لخته شدن کمک می‌کنند.

• آنتی‌هیستامین‌ها: با جلوگیری از تولید هیستامین در بدن، خارش را کاهش می‌دهند.

• مرطوب‌کننده‌ها: خارش و خشکی را کاهش داده و بهبود زخم را تسهیل می‌کنند.

• کورتیکواستروئیدهای موضعی: درد، التهاب و خارش را کاهش می‌دهند.

• استامینوفن (Tylenol): یک مسکن که به طور موقت درد و تورم را کاهش می‌دهد.

نور شدید پالسی (Intense Pulsed Light)

این روش درمانی از لیزر برای درمان تغییر رنگ عمیق پوست ناشی از استاز وریدی استفاده می‌کند. در این روش، پوست شما در معرض نور لیزر با طول موج‌ها و مدت زمان‌های متفاوت قرار می‌گیرد. معمولاً برای مشاهده اثرات کامل این درمان به سه تا شش جلسه نیاز است. در برخی موارد، افرادی که به استاز وریدی مبتلا هستند، پس از این درمان شاهد بهبود کامل تغییر رنگ پوست خود بوده‌اند.

جراحی‌ها و روش‌های درمانی

چندین روش جراحی کوچک و درمانی برای درمان استاز وریدی وجود دارد. برخی از این روش‌ها برای درمان نارسایی مزمن وریدی استفاده می‌شوند که می‌تواند علائم استاز وریدی را بهبود بخشد. این روش‌ها شامل موارد زیر است:

• فلبکتومی (Phlebectomy): در این روش، وریدهای آسیب‌دیده از طریق برش‌های کوچک روی پوست برداشته می‌شوند.

• اسکلروتراپی (Sclerotherapy): این روش شامل تزریق محلولی شیمیایی است که باعث بسته شدن ورید و جذب آن توسط بدن می‌شود.

• درمان لیز (Lysis therapy): این روش برای حذف لخته‌های خون از وریدهای پا استفاده می‌شود. در این روش، یک کاتتر در ورید پا قرار داده شده و داروهایی برای تجزیه لخته تزریق می‌شوند.

• استنت‌ها (Stents): یک بالون کوچک در ورید قرار داده می‌شود و پس از باد شدن، ورید باز می‌شود. سپس یک استنت قرار می‌گیرد تا ورید باز بماند.

• ابلیشن حرارتی درون‌وریدی (Endovenous thermal ablation): این روش از لیزر یا امواج رادیویی برای ایجاد حرارت و بستن وریدهای بزرگ‌شده بدون خونریزی یا کبودی زیاد استفاده می‌کند.

• جراحی زیرپوستی آندوسکوپی (SEPS): این روش ساده برای درمان وریدهای واریسی بالای مچ پا استفاده می‌شود. در این روش، با استفاده از یک گیره، وریدهای آسیب‌دیده بسته می‌شوند و به بهبود زخم‌ها و جلوگیری از بازگشت آن‌ها کمک می‌شود.

این بیماری معمولاً با تورم و تغییر رنگ پوست پا همراه است

راههای پیشگیری از استاز وریدی 

پیشگیری از استاز وریدی شامل مدیریت نارسایی مزمن وریدی است که عامل ایجاد این بیماری است. برخی از اقدامات پیشگیرانه عبارتند از:

• اجتناب از ایستادن یا نشستن طولانی‌مدت

• ترک سیگار برای جلوگیری از فشار بیش از حد بر عروق خونی

• ورزش کردن و فعال ماندن تا حد ممکن

• مدیریت وزن برای کاهش فشار اضافی بر اندام‌های تحتانی

• مرطوب کردن منظم پاها و ساق پا

• کنترل فشار خون، قند خون و کلسترول

عوارض استاز وریدی

استاز وریدی با شرایط مرتبط با قلب و خون مانند لخته‌های خونی، فشار خون بالا و نارسایی قلبی ارتباط دارد. همچنین این بیماری می‌تواند به عوارض سلامتی دیگری منجر شود.

برخی افراد مبتلا به استاز وریدی ممکن است دچار آلرژی تماسی (درماتیت تماسی) شوند، که یک واکنش آلرژیک به موادی است که برای مدت طولانی با پوست تماس دارند. تقریباً نیمی از افراد مبتلا به استاز وریدی به این مشکل دچار می‌شوند.

عفونت‌های ثانویه (Superinfections) نیز از عوارض شایع استاز وریدی هستند. زخم‌ها و اولسرهای باز ناشی از این بیماری، محیط مناسبی برای ورود باکتری‌ها یا قارچ‌های مضر ایجاد می‌کنند. همچنین، خاراندن پاها در این حالت می‌تواند باعث ترک‌های کوچک در پوست شود که ورود باکتری‌ها را تسهیل کرده و منجر به عفونت می‌شود.

زندگی با استاز وریدی

اگر استاز وریدی درمان نشود، ممکن است به مرور زمان به شدت بدتر شود. با این حال، با تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، علائم آن می‌تواند کاهش یابد و حتی بهبود پیدا کند.

فعال ماندن و ورزش کردن می‌تواند به مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی کمک کند. پزشک شما ممکن است شما را به فیزیوتراپی ارجاع دهد تا یک برنامه منظم ورزشی برایتان طراحی شود.

همچنین توصیه می‌شود یک رژیم غذایی سالم برای قلب که کم سدیم است داشته باشید. بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات حاوی مواد مغذی ضروری و خواص ضدالتهابی هستند که می‌توانند به بهبود جریان خون کمک کنند.

جوراب‌های فشاری می‌توانند به کاهش علائم استاز وریدی کمک کنند

سوالات متداول درباره استاز وریدی

1. آیا می‌توان استاز وریدی را معکوس کرد؟

آسیب به دریچه‌های وریدی که ناشی از استاز وریدی است، قابل معکوس کردن نیست. با این حال، درمان‌هایی مانند استفاده از جوراب‌های فشاری، داروهای ضدالتهاب و ورزش می‌توانند به طور قابل توجهی علائم شما را کاهش دهند.

2. آیا استاز وریدی می‌تواند باعث ایجاد لخته خون شود؟

داشتن سابقه لخته خون در پا خطر ابتلا به استاز وریدی را افزایش می‌دهد.

3. اگر نارسایی وریدی درمان نشود، چه اتفاقی می‌افتد؟

در صورتی که نارسایی وریدی درمان نشود، می‌تواند منجر به مشکلات جدی سلامتی شود، از جمله سلولیت، استاز وریدی، خونریزی، درد مزمن و ترومبوز ورید عمقی (لخته خون).

سخن پایانی

استاز وریدی یک وضعیت مزمن است که اگر به موقع تشخیص داده نشود و تحت درمان قرار نگیرد، می‌تواند باعث مشکلات جدی در سلامت شود. با این حال، با رعایت سبک زندگی سالم، ورزش منظم، استفاده از جوراب‌های فشاری و مراجعه به پزشک متخصص، می‌توان علائم آن را کاهش داد و از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد. اگر شما یا اطرافیانتان علائمی از این بیماری مشاهده کردید، بهتر است هرچه سریع‌تر با یک متخصص مشورت کنید تا بهترین راهکارهای درمانی برای شما ارائه شود. سلامت و بهبود کیفیت زندگی شما اولویت اصلی است.

گردآوری:بخش سلامت بیتوته