بلیط هواپیما خود را رزرو کردهاید و در حال بستن چمدان برای سفری هفتروزه هستید؛ قرار است به زیباترین جاهای دیدنی شهر سفر کنید و در لوکسترین رستورانها غذا میل کنید و عکسهای یادگاری جذابی بگیرید؛ چه حسی داشتید؟ احتمالاً شما هم هیجانزده میشوید و دوست دارید این سفر را تجربه کنید.
امروزه ثابت شده فاصله گرفتن از روزمرگی و فشار زندگی حتی برای یک روز، انرژی را بالا میبرد و به سلامت روان کمک شایانی میکند. در نتیجه اولین پیشنهادی که روانشناسان به مراجعین خود پیشنهاد میدهند سفرکردن است تا کمی از دغدغههای زندگی دور شوند و به ذهنآگاهی برسند. در این مقاله قصد داریم به طور کامل به تأثیرات مثبت سفر بر سلامت روان بپردازیم و به 41 اثر مهم سفر بر سلامتی اشاره کنیم.
چرا سفر برای سلامت روان مفید است؟
ابتدا بهتر است مفهوم سلامت روان را تعریف کنیم. از نظر سازمان جهانی بهداشت سلامت روان یعنی « وضعیتی از رفاه که فرد در آن توانایی های خود را می شناسد، می تواند با استرس های عادی زندگی کنار بیاید، به طور موثر کار کند و به جامعه خود کمک کند.» با توجه به این مفهوم تاثیر سفر بر سلامت روان را بررسی خواهیم کرد.
دورشدن از زندگی روزمره و کاهش تنشهایی که در طول هفته با آنها درگیر هستیم، یکی از مهمترین تأثیرات سفر بر سلامت روان و حتی جسم است؛ وقتی این تنشها از مغز دور میشوند، قدرت تصمیمگیری صحیح بالاتر میرود؛ علاوه بر آن فرد احساس شجاعت و اعتمادبهنفس میگیرد و توان مقابله با مسائل در او بالا میرود.
البته سفر با چالشهایی همراه است که در نگاه اول باعث میشود افراد فکر کنند آن چالشها تنش بیشتری برایشان به وجود میآورند؛ اما علم روانشناسی ثابت کرده در هر لحظه از سفر حتی اگر با چالشهای ناخواسته همراه باشد، مغز آرامتر از زمانی است که در محل کار و خانه وقت میگذراند.
رشد شخصیت و روابط اجتماعی از مهمترین دستاوردهایی است که سفرکردن برای انسان به جا میگذارد. به هر کجای ایران و یا خارج از ایران سفر کنید قطعاً با افراد جدیدی آشنا میشوید که فرهنگی متفاوت از شما دارند و باورهای جدیدی به شما منتقل میکنند.
علاوه بر تمام اینها، سفرکردن چه تنهایی و چه خانوادگی اثرات مثبتی دارد که اگر به طور منظم تکرار شود، شما را به فردی شادتر، مستقلتر و قویتر تبدیل میکند.
1- تاثیر سفر بر کاهش استرس
یکی از مهمترین اثر سفر بر سلامت روان کاهش اضطراب و استرس است. دورشدن از زندگی روزمره و وظایف تکراری و مسئولیتهای سنگینی که در زندگی با آنها درگیر هستیم میتواند تا حد بالایی اضطراب را کاهش دهد. بالارفتن اضطراب میتواند قدرت تصمیمگیری را مختل کند و تأثیر منفی بر روند زندگی بگذارد، در نتیجه سفرکردن کمی فضای آزاد به ذهن میدهد تا حالتان را بهتر کنید.
حتی برنامهریزی برای شروع سفر و گشتن به دنبال بلیط هواپیما در سایتهای مختلف باعث میشود مغز برنامههای هیجانانگیزی که دوست دارد در مقصد تجربه کند را بچیند و به همان نسبت هورمون کورتیزول کمتر ترشح شود! البته ممکن است بگویید سفر هوایی خود تنش ایجاد میکند. ایستادن در صفهای طولانی برای دریافت کارت پرواز و تحویلدادن بار و منتظر ماندن برای سوارشدن به هواپیما همگی پروسهای طولانی هستند. اما باور کنید ارزشش را دارد!
بعد از رسیدن به مقصد و رفتن به هتل بهقدری حالتان خوب میشود که دوست دارید مدت طولانیتری در سفر بمانید. البته که برنامهریزی مناسب میتواند هزینههای سفر را کاهش دهد. یعنی اگر زمانبندی خوبی داشته باشید میتوانید رزرو پرواز و هتل را با قیمت کمتری انجام دهید تا در هر شرایطی امکان سفر برایتان فراهم باشد.
2- تاثیر سفر بر افزایش خلاقیت در فرد
درست متوجه شدید، سفرکردن باعث بالارفتن خلاقیت و در نتیجه سلامت روان میشود. اگر میپرسید چطور باید بگویم وقتی وارد فرهنگ جدیدی شوید، با ایدهها و افکار جدیدی آشنا میشوید که باورهای قبلی شما را به چالش میکشد؛ مثلاً بیشتر مسافرانی که به کشورهای اروپایی سفر میکنند، با فرهنگی کاملاً متفاوت آشنا میشوند و بهمرورزمان روحیهی آنها بانشاطتر و افرادی خلاقتر میشوند.
البته اغلب افراد ترجیح میدهند با تورهای مسافرتی دور اروپا بگردند؛ اگر استرس سفر به مقصدهای ناشناخته را دارید و یا میترسید توانایی حلکردن چالشهای خود را نداشته باشید، سفر با تور میتواند شروع خوبی باشد. مخصوصاً تورهایی که بازدید از مکانهای دیدنی و گردش در شهر مقصد را به همراه دارند و تور لیدر تمام راهنماییهای لازم را به شما ارائه میدهد.
اگر بخواهیم در این مورد سخنی از افراد بزرگ بیان کنیم باید از نوشته آدام گالینسکی استاد و نویسنده مطالعات درمورد ارتباط خلاقیت با سفرهای بین المللی را بیان کنیم که می گوید «تجربه های خارجی، انعطاف پذیری شناختی و عمق و یکپارچگی تفکر را افزایش می دهند.»
3- تاثیر سفر بر بالا رفتن ذهن آگاهی در افراد
حتماً راجع به ذهنآگاهی و حضور در لحظه حال چیزهایی شنیدهاید. سفر چطور میتواند ذهنآگاهی را بالا ببرد؟ قرارگرفتن در موقعیتهایی که انتظارش را نداشتهاید یا آن را قبلاً تجربه نکردهاید باعث میشود مغز فرمان جدیدی صادر کند و تمام حواس و درک شما را به موقعیت فعلی متمرکز کند؛ برای همین پس از چند ساعت متوجه میشوید بدون فکرکردن به گذشته و دغدغههایی که در زندگی روزمره دارید، صرفاً خوش گذراندهاید و از لحظه حال لذت بردهاید. این یکی از مزیتهای سفر برای سلامت روان است.
4- تاثیر سفر بر بهبود ذهن فرد
بهبود ذهن از چه نظر؟ از نظر حل مسئله و پیداکردن راهحلهایی که در شرایط عادی به ذهنتان خطور نمیکند! بله دقیقاً همینطور است، گاهی اوقات در سفر مسائلی را تجربه میکنید که در زندگی عادی احتمال تجربهیشان زیر 10 درصد است. مثلاً فکر کنید رزرو هتل داشتهاید و حالا که به مقصد رسیدهاید پذیرش هتل به شما میگوید اتاقی برایتان رزرو نشده و یا اشتباهی اتاق را به مسافری دیگر دادهاند؛ در چنین شرایطی چه عکسالعملی دارید؟
احتمالاً اولین چیزی که به ذهنتان میرسد دعواکردن با بخشپذیرش هتل و پسگرفتن اتاق است؛ اما این بحث و جدل تنها سفر را به کام شما و خانواده تلخ میکند، پس باید راهحلی منطقی پیدا کنید تا در کمال آرامش از حق خود دفاع کرده و اتاق خود را پس بگیرید و یا اتاقی با همان امکانات دریافت کنید.
5- تاثیر سفر بر بالا رفتن توان مقابله با اتفاقات ناگهانی و مشکلات
اکثر افرادی که از روبهروشدن با مشکلات ناگهانی هراس دارند در سفر مجبور میشوند با این نوع از مشکلات کنار بیایند و بحرانهای ناخواسته را مدیریت کنند. اگر روز اول رسیدن به یک کشور ناآشنا کیف پول و پاسپورتتان را بدزدند، چه کاری از شما بر میآید؟ قطعاً عصبانیت و نگرانی کاری از پیش نمیبرد و باید مدیریت بحران داشته باشید.
اغلب افرادی که در سفر دچار چنین مشکلاتی میشوند در زندگی روزمره توانایی بالاتری برای کنارآمدن با چالشها دارند؛ البته این جمله به این مفهوم نیست که حتماً باید در سفر خسارتی را تجربه کنید تا مشکلات روزمره را بهتر درک نمایید! بلکه این جمله را میگوییم تا هراس شما نسبت به سفر کمتر شود و بدانید تمام این مسائل بخشی از چالشهای سفر هستند که باعث رشد سلامت روان میشوند.
6- تاثیر سفر بر بالا رفتن انعطاف پذیری در موقعیت های گوناگون
سفر شما را منعطف میکند و گارد شما را نسبت به تجربه اتفاقات جدید پایین میآورد؛ حتماً شما هم شنیدهاید که میگویند فلانی خوشسفر است! هر اتفاقی در سفر بیفتد نمیتواند حال خوب این شخص را در سفر به هم بریزد و کسی نیست که اگر غذایی دوست نداشته باشد سفر را به کام همه تلخ کند! کسی که تجربه سفرهای زیادی داشته باشد میداند در سفر همه چیز باب میل ما نیست اما میتواند خود را با شرایط وفق دهد و بهمرورزمان این خصوصیت اخلاقی به سایر بخشها و ابعاد زندگی شخص نفوذ میکند!
سفر در شهرهای داخل ایران چالش سختی برایتان به وجود نمیآورد؛ اما فرض کنید راهی کشوری شدهاید که از فرهنگ غذایی آنها چیز زیادی نمیدانید. در این شرایط اگر با افراد بومی و محلی برخورد داشته باشید میتوانید خوشمزهترین غذاهای سنتی آن کشور را تجربه کنید و حتی ممکن است بخواهید دستور پخت آن را داشته باشید! به همین منوال در سفرهای متعدد و برخوردهای بیشتر، انعطاف ذهن شما نسبت به مسائل بیرونی بالاتر میرود و بهمرور بهسلامت روان شما کمک میکند.
7- تاثیر سفر بر سازگاری در شرایط مختلف
تعاملها و چالشهای سفر شما را فردی پختهتر و دنیادیدهتر میکند. حتماً اصطلاح دنیادیده را پیشتر شنیدهاید، فردی که با فرهنگهای مختلف آشنا باشد و سازگاری بیشتر نسبت به سایرین دارد، اصطلاحاً دنیادیده است و از دنیای اطرافش بیشتر سر در میآورد. از مزایای سفرکردن این است که شما را با دنیای اطراف و شرایط مختلف آشنا میکند و در موقعیتی قرار میدهد که سازگار شوید.
ممکن است به شهری آفتابی سفر کرده باشید و ناگهان باران بگیرد، در این شرایط که لباس بارانی ندارید باید عصبانی شوید؟ نه! تنها کافی است چتری بخرید و زیر باران قدم بزنید و از شرایط موجود لذت ببرید. احتمالاً فکر میکنید اینها به حرف ساده است، اما سفر شما را سازگار میکند، چرا که دوست ندارید روزهای استراحتتان را بهخاطر اتفاقات از پیش تعیین نشده خراب کنید.
8- تاثیر سفر بر ریسک پذیری در فرد
احتمالاً بهتر است بگویم سفرکردن اعتماد شما را نسبت به آدمها افزایش میدهد چرا که در سفر به کشورهای بیگانه باید با کسانی همراه و هم صحبت شوید که تابهحال برخورد نداشتهاید و نمیدانید ممکن است چه برخوردی داشته باشند. پس باید ریسک کنید و از شرایط موجود لذت ببرید.
بعضی وقتها پس از چندین بار سفر به کشورهای مختلف به حدی ذهنتان باز میشود که بدون ترس و نگرانی با افراد جدید معاشرت میکنید و حتی دوستیهای طولانیمدت و روابط پایدار میسازید. البته این موضوع برای کسانی که تابهحال سر از لاک خود بیرون نیاوردهاند و اصطلاحاً کمی محتاط هستند، زمان بر است؛ اما اگر فضایی برای خود مهیا کنید تا افراد جدید وارد زندگی شما شوند، قطعاً زندگیتان ازاینرو به آن رو میشود.
9- تاثیر سفر بر بیرون آمدن از منطقه امن ذهن
در سفر باید از منطقه امن خود بیرون بیایید؛ با مسائلی مواجه شوید که شما را به چالش بکشد، اگر با تورهای مسافرتی سفر کنید ممکن است با افرادی همراه شوید که پیشازاین همکلام نبودهاید؛ همه اینها باعث میشود بعضی ترسها را زیر پا بگذارید و با دنیای جدید پیش رو ارتباطی جدید آغاز کنید و با سفر کردن سلامت روان خود را تضمین نمایید.
10- تاثیر سفر بر خودشناسی افراد
الزاماً منظورم سفرهای خانوادگی نیست، ممکن است بخواهید تنها سفر کنید. تنهایی سفر کردن کمک میکند بیشتر با خود واقعیتان آشنا شوید و شناخت بهتری نسبت به علایق خود پیدا کنید، فارغ از این که هم سفر شما چه میخواهد و چه دوست دارد! در سفرهای انفرادی تنها چیزی که مهم است نظر شماست.
زمانی که تنها سفر میکنید چالشهایتان بیشتر به چشم میآیند چرا که تنها تصمیمگیرنده شما هستید، اما همین موضوع تسلط شما روی شرایط را بالا میبرد و بعدها در زندگی شخصی خود راحتتر تصمیمگیری میکنید. در این سفر بیشتر به سلیقهی خود آشنا میشوید. این که چه ساعتی ناهار بخورید و یا چه غذایی سفارش دهید، چه هدیهای بخرید و چه لباسی بپوشید، کجا قدم بزنید و به کدام بازار بروید همگی تحت اختیار شما هستند.
11- تاثیر سفر بر بالا رفتن بهره وری در زندگی شخصی
احتمالاً شما هم به دنبال بهرهوری بیشتر هستید و دوست دارید باانرژی و انگیزه بالاتر کارهای شخصی و محل کار را انجام دهید. سفرکردن باعث میشود مغزتان از تنشهای سنگین دور شود و از آن جا که در طول سفر با چالشهای روزمره مواجه نیست، بهنوعی انرژی تازهای میگیرد تا با آنها روبهرو شود و با انگیزهی بیشتری مسائل پیش رو را حل کند.
12- تاثیر سفر بر افزایش همدلی و حس انسان دوستی در افراد
وقتی به شهری سفر میکنیم در واقع به امرارمعاش و بهبود وضع زندگی مردم آن شهر کمک کردهایم و با تهیه سوغات مخصوص آن شهر یا خوردن غذا در رستورانهای محلی، به طور مستقیم به افزایش درآمد آن افراد کمک میکنیم. در بعضی افراد این عمل باعث افزایش حس انساندوستی و همدلی میشود و به طور طبیعی هورمونهای شادیآور مغز را بالا میبرد.
13- تاثیر سفر بر دور شدن از دنیای دیجیتال و فضای مجازی
هنگامی که در پرواز قرار میگیرید باید تلفن همراه خود را روی حالت پرواز قرار دهید و ساعاتی از دنیای دیجیتال فاصله میگیرید؛ ممکن است در سفر در مکانهایی قرار بگیرید که آنتندهی قوی وجود نداشته باشد و باز هم امکان چککردن فضای مجازی برایتان محیا نیست. شاید اینها شما را اذیت کند؛ اما مغزتان از شما تشکر خواهد کرد!
امواجی که تلفنهای همراه به مغز وارد میکنند در سفر کاهش مییابند و شاید یکی از دلایلی که در سفر شادتر هستیم همین است؛ از دنیای الکترونیکی کمی فاصله میگیریم و مغزمان استراحت میکند، به همان نسبت استرس و حس کمبودی که با دیدن عکس زندگی دیگران داریم هم کمتر میشود و به خودباوری میرسیم.
14- تاثیر سفر بر بالا رفتن امید به زندگی
باتوجهبه تمام مواردی که قبلتر به آن اشاره کردیم و تمام دادههایی که از روانشناسان و محققان مختلف بهدستآمده میتوان گفت سفر در افراد باعث بالارفتن امید به زندگی و تاثیرات مثبت بر سلامت روان میشود. باتوجهبه دستاوردهایی که سفرکردن به زندگی انسان میآورد، قطعاً تغییرات چشمگیری در ابعاد مختلف زندگی افراد به وجود میآید. بخشی از این دستاوردها شامل موارد زیر هستند:
- بالارفتن اعتمادبهنفس
- بالارفتن شجاعت
- بالارفتن ریسکپذیری
- افزایش خلاقیت در فرد
- تعامل با افراد جدید
- پیداکردن ایدههای جدید از فرهنگهای مختلف
- یادگیری زبانهای جدید و بهمراتب فرهنگ و رفتارهای جدید
- افزایش شادی و نشاط در فرد
- کاهش استرس و اضطراب
- افزایش انعطافپذیری و سازگاری با محیطهای جدید
اثرات منفی سفر بر سلامت روان چیست؟
تا اینجا در مورد اثرات مثبت سفرکردن بر سلامت روان افراد صحبت کردیم؛ اما ممکن است شخصی با سفرکردن این تأثیرات مثبت را نگیرد و برعکس، دچار اضطراب و استرس ناشی از هزینههای بالای سفر، ناشناخته بودن مقصد و مردم و… شود. در ادامه به بررسی این موارد خواهیم پرداخت.
استرس های ناشی از هزینه های بالای سفر
همهی افراد در طول زندگی با شرایطی مواجه میشوند که در عین نیاز داشتن به تفریح، فکر به هزینههای احتمالی روان آنها را به هم بریزد و مانع سفرکردن شود؛ در چنین شرایطی چه کاری باید کرد؟
راه حل کاهش استرس ناشی از هزینه های سفر : ترفندهایی برای سفر ارزان تر!
ترفندهایی برای کاهش هزینه های سفر وجود دارد.
- میتوانید در ایام غیرپیک سفر کنید. سفر در ایام غیرپیک یعنی سفر خود را به زمانی موکول کنید که معمولاً کمتر سفر میکنند؛ اگر قرار است بهار سفر کنید، اوایل خرداد یا اردیبهشت زمان خوبی است. برای تابستان بهتر است سراغ سفر نروید و بهجای آن سفر خود را به اوایل مهر موکول کنید. سفر در ایام نوروز هم از زمانهای پر هزینه است و توصیه نمیشود.
- استفاده از بلیطهای چارتری به کاهش هزینههای رزرو بلیط هواپیما کمک میکند که تأثیر به سزایی در کاهش هزینههای کلی سفر دارد. البته اگر نوزاد یا کودک کمتر از 12 سال به همراه دارید بهتر است هزینههای رزرو بلیط سیستمی را با چارتری مقایسه کنید تا مشمول پرداخت هزینه اضافی نشوید.
- اگر هتل و پرواز را بهصورت تور رزرو کنید، هزینهها تا حدی کاهش پیدا میکنند. البته توجه داشته باشید در این صورت با کنسلکردن بلیط هواپیما مجبور به کنسلکردن هتل هم میشوید، مگر این که پرواز جایگزین پیدا کنید.
استرس ناشی از سفر به کشورهای خارجی
بعضی افراد باوجود داشتن تمکن مالی مناسب، از سفر به کشورهای خارجی هراس دارند؛ در چنین شرایطی بهتر است تمریناتی پیش از سفر انجام دهید تا مغزتان با مشکلات احتمالی آشنا باشد و آمادگی بهتری برای سفر پیدا کند.
راه حل کنترل استرس ناشی از سفر به کشورهای دیگر
- پیش از سفر لازم است آشنایی نسبی با زبان محلی آن کشور داشته باشید؛ میتوانید از نرمافزارهای مترجم استفاده کنید و یا با استفاده از اپلیکیشنهای بازی محور، زبان را در حد مکالمهای ساده بیاموزید.
- آشنایی با مسیرهای احتمالی در کشور مقصد میتواند دلهرهی شما را نسبت به گمشدن کم کند؛ برای این منظور اپلیکیشنهای مسیریاب مثل گوگلمپ را باز کنید و از هتلی که رزرو کردهاید تا جای دیدنی که میخواهید از آن بازدید کنید را با گوگلمپ بررسی کنید تا آشنایی نسبی با آن داشته باشید.
- بهتر است رستورانها و کافیشاپهایی که قصد بازدید دارید را انتخاب کنید و در مورد غذاها و نوشیدنیهای آن جستوجو کنید تا بدانید قرار است چه چیزی بخورید. میتوانید پیش از سفر نظر مردم را در مورد آن رستوران یا کافیشاپ بخوانید تا از سالمبودن آن مکان اطمینان حاصل کنید.
مشکلات ناشی از تغییر فرهنگ در سفر
گاهی اوقات ممکن است رفتاری تعصب گونه نسبت به فرهنگ خود داشته باشیم و یا چیزی را در فرهنگ خود بد بدانیم که در کشورهای دیگر زشتی نداشته باشد. در این شرایط باید کمی منعطف باشیم و اجازه دهیم ذهنمان باتوجهبه فرهنگی که در آن قرار گرفتهایم، کمی سازگار شود. این به معنای دورانداختن باورها و افکاری نیست که پیشازاین داشتیم، بلکه به این معنی است که میخواهیم راهحلی پیدا کنیم تا تعادل کافی میان دو فرهنگ به وجود بیاید تا در سفر آرامش خود را از دست ندهیم.
جمع بندی مطلب
بهتر است به این موضوع توجه کنید که اگر مشکلات جدی در مورد سلامت روان وجود داشته باشد، معمولاً سفرکردن بهعنوان درمان مکمل به کار میآید. در این مقاله به تمام مزیتها و تأثیرات مثبت و معایب و تاثیرات منفی سفر بر سلامت روان پرداختیم. اگر تجربهای دراینخصوص دارید خوشحال میشویم با ما به اشتراک بگذارید.
من همیشه فکر میکردم سفر فقط برای تفریح و خوشگذرونیست، اما نمیدونستم اینقدر روی سلامت روان تأثیر داره! واقعاً چقدر این جدایی از زندگی روزمره کمک میکنه به آرامش ذهن؟
دقیقا همینطوره! فاصله گرفتن از فشارهای روزمره و روتین زندگی باعث میشه ذهن کمی آزاد بشه و استرسها کاهش پیدا کنن. حتی برنامهریزی سفر و فکر کردن به تجربههای جدید، ترشح هورمونهای مثبت مثل سروتونین رو افزایش میده و این باعث میشه بعد از سفر خیلی پرانرژیتر و شادتر باشیم.