هیپوکلریت سدیم (آب ژاول) چیست؟
هیپوکلریت سدیم در تعدادی از محصولات تمیز کننده خانگی روزمره، مانند مواد شوینده لباسشویی، وجود دارد. همچنین کاربردهای صنعتی مختلفی، از جمله تصفیه آب در مقیاس بزرگ و سنتز محصولات دارویی دارد.
اگرچه محلول آبی هیپوکلریت سدیم یک باز ضعیف است، اما به عنوان نمک اسید هیپوکلروس در نظر گرفته می‌شود. یون‌های هیپوکلریت الکترون‌ها را از مواد، از جمله غشاهای محافظ باکتری‌ها و ویروس‌ها، اکسید یا حذف می‌کنند. اینگونه است که این ماده شیمیایی به عنوان ضد عفونی کننده عمل می‌کند.
کاربرد هیپوکلریت سدیم چیست؟
هیپوکلریت سدیم یک سفیدکننده یا ضدعفونی‌کننده است و قادر به از بین بردن عوامل بیماری‌زا مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و مایکوباکتریوم است. به لطف خواص لکه‌بری، می‌توان از آن به عنوان پاک‌کننده خانگی استفاده کرد و همچنین ممکن است یکی از اجزای شوینده‌های لباسشویی و محصولات خوشبوکننده باشد.
کاربردهای صنعتی هیپوکلریت سدیم شامل استفاده در کارخانه‌های شیمیایی، غذایی و شیشه‌ای و همچنین در صنایع دفع زباله و داروسازی است. همچنین می‌توان از آن برای سفید کردن پارچه‌ها استفاده کرد و ممکن است برای کاهش بو در فاضلاب‌های صنعتی استفاده شود. علاوه بر این، می‌تواند از رشد جلبک‌ها در برج‌های خنک‌کننده جلوگیری کند.
همچنین استفاده از هیپوکلریت سدیم به عنوان ضدعفونی‌کننده در استخرهای شنا بسیار رایج است. علاوه بر این، این ماده شیمیایی در سراسر جهان در تصفیه آب صنعتی و شهری استفاده می‌شود و آب را تمیز و برای نوشیدن ایمن می‌کند.
موارد مصرف هیپوکلریت سدیم ۱۲.۵٪ در صنایع روزمره
هیپوکلریت سدیم ۱۲.۵٪: یک ماده‌ی ضروری و همه‌کاره در صنعت
هیپوکلریت سدیم که به‌طور گسترده به‌عنوان سفیدکننده شناخته می‌شود، یک ماده‌ی قدرتمند صنعتی با طیف وسیعی از کاربردها در مراقبت‌های بهداشتی، تصفیه‌ی آب، فرآوری مواد غذایی و تمیز کردن است. این ماده‌ی شیمیایی قوی که اغلب نادیده گرفته می‌شود، نقش اساسی در حفظ تمیزی و ایمنی در صنایع مختلف دارد. در این مقاله، کاربردهای برتر هیپوکلریت سدیم ۱۲.۵٪ و سایر مواد شیمیایی ضروری در فعالیت‌های صنعتی روزمره را بررسی می‌کنیم.
مروری بر هیپوکلریت سدیم ۱۲.۵٪
هیپوکلریت سدیم ۱۲.۵٪ (NaOCl) یک مایع زرد مایل به سبز قدرتمند است که معمولاً به‌دلیل خواص ضدعفونی‌کنندگی آن شناخته می‌شود. برخلاف سفیدکننده‌ی خانگی، این محلول با قدرت صنعتی، کارایی ضدعفونی را با جابجایی ایمن متعادل می‌کند. هیپوکلریت سدیم در صنایعی که بهداشت بسیار مهم است، حیاتی است و راه‌حل‌های قدرتمندی برای چالش‌های رایج ضدعفونی ارائه می‌دهد.
کاربردهای هیپوکلریت سدیم ۱۲.۵٪
- مراقبت‌های بهداشتی:
در محیط‌های مراقبت‌های بهداشتی، کنترل عفونت بسیار مهم است. هیپوکلریت سدیم ۱۲.۵٪ به‌طور گسترده برای استریل کردن تجهیزات پزشکی، ضدعفونی سطوح بیمارستان و کاهش خطر عفونت‌های مرتبط با مراقبت‌های بهداشتی (HCAIs) استفاده می‌شود. خواص ضدباکتریایی آن، این ماده را به‌ویژه در مطب‌های دندانپزشکی برای شستشوی کانال ریشه موثر می‌کند.
سایر ضدعفونی‌کننده‌های ضروری مانند ایزوپروپیل الکل ۹۹٪ و ایزوپروپیل الکل ۹۹.۹٪ ACS نیز در استریل کردن ابزارهای پزشکی، تمیز کردن سطوح و تولید ضدعفونی‌کننده‌های دست و دستمال مرطوب بسیار مهم هستند.
- تصفیه‌ی آب:
هیپوکلریت سدیم ۱۲.۵٪ یک ماده‌ی شیمیایی اولیه است که در تصفیه‌خانه‌های آب استفاده می‌شود. این ماده با اکسید کردن میکروارگانیسم‌های مضر، آب آشامیدنی را ضدعفونی می‌کند و آب را برای مصرف ایمن می‌کند. همچنین در خنثی کردن طیف وسیعی از ترکیبات مضر که ممکن است منابع آب را آلوده کنند، موثر است.
علاوه بر این، اسید هیدروکلریک ۳۷٪ نقش مهمی در تصفیه‌ی آب برای تنظیم pH و در استخرهای شنا برای کلرزنی ایفا می‌کند.
- فرآوری مواد غذایی:
در صنعت مواد غذایی، هیپوکلریت سدیم ۱۲.۵٪ معمولاً برای ضدعفونی کردن تجهیزات، سطوح و حتی شستن میوه‌ها و سبزیجات برای از بین بردن عوامل بیماری‌زای مضر استفاده می‌شود. این ضدعفونی‌کننده‌ی قدرتمند، ایمنی مواد غذایی را در مراحل مختلف تولید تضمین می‌کند.
علاوه بر هیپوکلریت سدیم، اسید استیک گلاسیال ۹۹٪ ACS به‌طور گسترده به‌عنوان نگهدارنده و افزودنی غذایی در محصولاتی مانند سس مایونز، سس کچاپ و سایر چاشنی‌ها استفاده می‌شود.
- تمیز کردن و ضدعفونی:
هیپوکلریت سدیم ۱۲.۵٪ برای نظافت خانگی و صنعتی ضروری است. خواص ضدعفونی‌کنندگی قوی آن، این ماده را برای تمیز کردن مناطق پرتردد، حمام‌ها و آشپزخانه‌ها ایده‌آل می‌کند و اطمینان حاصل می‌کند که سطوح عاری از باکتری‌ها، قارچ‌ها و ویروس‌ها هستند.
برای کمک به تمیزی بیشتر، ایزوپروپیل الکل ۷۰٪ مکمل بسیار خوبی برای ضدعفونی کردن سطوح، تمیز کردن وسایل الکترونیکی و به‌عنوان حلال در صنایع مختلف است.
آب ژاول برای استخر
تاریخچه مختصری از استفاده از هیپوکلریت سدیم در استخرهای شنا
اولین هیپوکلریت سدیم محلولی ضعیف بود. این ماده در سال ۱۷۸۷ توسعه یافت. اعتبار این کشف به شیمیدان فرانسوی کلود برتوله می‌رسد.
کلود در پاریس مشغول به کار بود و گاز کلر را از روی خاکستر سودا (کربنات سدیم) عبور داد. و بدین ترتیب، او اولین محلول شناخته شده هیپوکلریت سدیم را تولید کرد. در آن زمان، آنها آن را آب ژاول نامیدند. این نام نشان دهنده منطقه ای در پاریس است که کشف در آن انجام شده است.
با این حال، استفاده جهانی از هیپوکلریت سدیم به عنوان یک ضد عفونی کننده توسط آنتوان لابارک ترویج شد. در سال ۱۸۲۰، لابارک راه ارزان‌تری برای تولید این محلول کشف کرد – او به جای خاکستر سودا از هیدروکسید سدیم استفاده کرد. بعدها، او خواص مختلف استریل کنندگی آن را کشف کرد و دانش خود را با جهان به اشتراک گذاشت.
هیپوکلریت سدیم چه کاربردی در استخرهای شنا دارد؟
تا دهه ۱۹۰۰، همه از اثربخشی هیپوکلریت سدیم در از بین بردن بیماری‌های منتقله از طریق آب آگاه بودند. مردم قبلاً دیده بودند که کلر می‌تواند به راحتی از وبا و حصبه جلوگیری کند، زمانی که به عنوان ضد عفونی کننده در برنامه‌های تصفیه آب استفاده می‌شود.
از آنجایی که در نگهداری آب آشامیدنی خود را ثابت کرده بود، طبیعی بود که مردم آن را برای استخرهای شنا خود در نظر بگیرند. به علاوه، در مقایسه با سایر ضد عفونی‌کننده‌های مشابه مانند هیپوکلریت کلسیم یا گاز کلر، هیپوکلریت سدیم برای ذخیره سازی آسان‌تر و ایمن‌تر بود.
استفاده گسترده از این محلول در استخرهای عمومی از دهه ۱۹۲۰ آغاز شد. پس از آن وحشت فلج اطفال در سال ۱۹۴۰ به وجود آمد. مردم به دلیل فلج اطفال از فرو رفتن در استخرهای عمومی بسیار می‌ترسیدند. از آنجایی که کلر توانایی اثبات شده‌ای در کشتن فلج اطفال داشت، هیپوکلریت سدیم به ضد عفونی‌کننده‌ی شماره یک برای تصفیه آب استخر تبدیل شد.
از آن زمان، ضدعفونی آب استخر و استفاده از هیپوکلریت سدیم در استخرهای شنا مترادف شده است. پس از آن، هنگامی که استخرهای حیاط خلوت در دهه‌های ۵۰ و ۶۰ به یک چیز محبوب تبدیل شدند، هیپوکلریت سدیم اولین انتخاب به عنوان ضدعفونی‌کننده در بین مردم عادی بود.
آب ژاول در قالیشویی
آب ژاول (یا هیپوکلریت سدیم) یکی از مواد شوینده قوی است که در قالیشویی و نظافت استفاده می‌شود. کاربردهای اصلی آب ژاول در قالیشویی به شرح زیر است:
- پاک‌کننده قوی لکه‌ها: آب ژاول به عنوان یک لکه‌بر قوی می‌تواند در از بین بردن لکه‌های سخت مثل لکه‌های روغن، رنگ، و برخی مواد غذایی مؤثر باشد.
- ضدعفونی‌کنندگی: این ماده خاصیت میکروبی‌کشی دارد و می‌تواند به بهداشت و ضدعفونی فرش‌ها کمک کند، به ویژه در مواردی که فرش در معرض کپک یا باکتری‌ها قرار گرفته است.
- سفیدکنندگی: در فرش‌های رنگی یا سفید، آب ژاول می‌تواند به روشن کردن رنگ‌ها و برطرف کردن زردی یا کدری کمک کند، ولی باید با احتیاط استفاده شود تا به بافت و رنگ فرش آسیب نرساند.
- حذف بوی نامطبوع: آب ژاول می‌تواند بوی نامطبوع ناشی از رطوبت یا کثیفی را کاهش دهد و فرش‌ها را تازه‌تر کند.
- استفاده در ترکیب با دیگر شوینده‌ها: گاهی اوقات آب ژاول با دیگر مواد شوینده ترکیب می‌شود تا اثر بخشی آن افزایش یابد.
نکات مهم:
- قبل از استفاده از آب ژاول، باید اطمینان حاصل کنید که فرش یا قالی شما مقاوم به این ماده است. برخی الیاف ممکن است آسیب ببینند یا رنگی که دارند تغییر کند.
- استفاده از آب ژاول در محیط‌های دارای تهویه مناسب الزامی است و باید از تماس آن با پوست یا تنفس بخارات آن جلوگیری شود.
- همواره بهتر است آب ژاول را در مقادیر کم و با آب رقیق کنید تا از آسیب به الیاف فرش جلوگیری شود.
در نهایت، توصیه می‌شود که پیش از استفاده از آب ژاول، ابتدا بر روی بخش کوچکی از فرش تست کنید.
هیپوکلریت سدیم چگونه آب را ضدعفونی می‌کند؟
درست مانند کلر، هنگامی که هیپوکلریت سدیم در آب آزاد می‌شود، اسید هیپوکلروس تولید می‌کند. سپس این اسید با عوامل بیماری‌زا در آب، مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها و تک یاخته‌ها واکنش می‌دهد و آنها را غیرفعال می‌کند و از تکثیر یا ایجاد خطر برای سلامت انسان جلوگیری می‌کند. این فرآیند واکنش به عنوان اکسیداسیون شناخته می‌شود.
مقررات مربوط به استفاده از هیپوکلریت سدیم چیست؟
طبق گفته CDC، محدوده قابل قبول کلر آزاد در آب 0.5 تا 2 قسمت در میلیون است، بنابراین منطقی است که شرکت‌های تصفیه آب باید مطمئن شوند که آب را کنترل می‌کنند و مطمئن شوند که هنگام استفاده از هیپوکلریت سدیم به عنوان ضدعفونی‌کننده، حاوی کمتر از این مقدار است.
اثرات هیپوکلریت سدیم بر سلامتی چیست؟
چندین اثر بالقوه هیپوکلریت سدیم بر سلامتی وجود دارد، اگرچه بعید است که این اثرات ناشی از نوشیدن یا قرار گرفتن در معرض آبی باشد که با مقادیر کمی از این ماده شیمیایی ضدعفونی شده است.
با این حال، برخی از خطرات سلامتی ناشی از قرار گرفتن در معرض آب ضدعفونی شده با هیپوکلریت سدیم عبارتند از:
افزایش موارد ابتلا به سرطان‌های خاص: تحقیقات نشان داده است که نوشیدن آب حاوی هیپوکلریت سدیم یا کلر ممکن است با افزایش موارد ابتلا به سرطان سینه، رکتوم و مثانه مرتبط باشد. تصور می‌شود که هیپوکلریت سدیم می‌تواند با ترکیبات آلی موجود در آب واکنش داده و تری هالومتان‌ها را ایجاد کند که مشخص شده است رشد رادیکال‌های آزاد تشکیل‌دهنده سرطان را تشویق می‌کنند.
ممکن است پوست و مو را تحریک کند: دوش گرفتن در آب تصفیه شده با کلر یا هیپوکلریت سدیم ممکن است پوست و پوست سر شما را تحریک کند، به خصوص اگر مشکلات پوستی مانند اگزما دارید. ممکن است در اثر قرار گرفتن مکرر در معرض آب حاوی هیپوکلریت سدیم، خشکی، خارش و شکستگی مو را تجربه کنید.
مشکلات تنفسی: باز هم، دوش گرفتن در آب حاوی هیپوکلریت سدیم ممکن است بر بیماری ریوی مانند آسم تأثیر بگذارد، زیرا وقتی بخار حاوی هیپوکلریت سدیم و محصولات جانبی آن را استنشاق می‌کنید، ممکن است در مجاری تنفسی شما رسوب کنند.
خطر سوختگی: استنشاق سطوح بالاتر هیپوکلریت سدیم شما را در معرض خطر سرفه، گلودرد و حتی احساس سوزش قرار می‌دهد. اگر مقادیر زیادی هیپوکلریت سدیم را ببلعید، ممکن است مشکلات گوارشی مانند اسهال، استفراغ و دل درد را تجربه کنید.
مزایای هیپوکلریت سدیم چیست؟
برخی از مزایای قابل توجه هیپوکلریت سدیم عبارتند از:
- راندمان ضدعفونی مشابه کلر دارد.
- جابجایی و ذخیره آن نسبت به کلر ایمن‌تر است.
- اکثر عوامل بیماری‌زای زنده در آب را از بین می‌برد.
- نسبتاً ارزان است و می‌توان از آن برای ضدعفونی مقادیر زیادی آب به طور اقتصادی استفاده کرد.
- ماندگاری نسبتاً بالایی دارد زیرا می‌توان آن را تا دو ماه نگهداری کرد.
معایب هیپوکلریت سدیم چیست؟
برخی از بزرگترین معایب هیپوکلریت سدیم عبارتند از:
- در تماس با هوا قدرت خود را از دست می‌دهد، بنابراین باید به درستی نگهداری شود.
- هنوز یک ماده شیمیایی خطرناک و خورنده است، اگرچه به اندازه کلر ناامن نیست.
- قادر به غیرفعال کردن ژیاردیا لامبلیا و کریپتوسپوریدیوم نیست.
- ممکن است هنگام استفاده به عنوان ضدعفونی‌کننده در آب آشامیدنی شهری، محصولات جانبی مضر تولید کند.
تولید هیپوکلریت سدیم چگونه انجام می‌شود؟
دو روش مختلف برای تولید هیپوکلریت سدیم وجود دارد.
روش اول استفاده از سیستم الکترولیز برای حل کردن نمک در آب نرم شده است که محلول آب نمک تولید می‌کند. هنگامی که این محلول الکترولیز می‌شود، هیپوکلریت سدیم تولید می‌شود. گاز هیدروژن که بسیار قابل انفجار است نیز در طی این واکنش تولید می‌شود، بنابراین مهم است که قبل، در حین و بعد از تولید هیپوکلریت سدیم به این روش اقدامات ایمنی انجام شود. این فرآیند نسبتاً کند است، اما شامل ذخیره سازی یا حمل و نقل مواد شیمیایی نمی‌شود که یک مزیت است.
روش دیگر، می‌توان آن را با افزودن کلر به شکل گازی به سود سوزآور تولید کرد. این کار نمک و هیپوکلریت سدیم تولید می‌کند.
آب ژاول از کجا بخریم؟
شرکت شهرشیمی به عنوان یکی از واردکنندگان رسمی هیپوکلریت سدیم این محصول را در گرید صنعتی به همراه آنالیز به فروش می‌رساند. جهت خرید هیپوکلریت سدیم با کارشناسان فروش شرکت شهرشیمی در ارتباط باشید.
سوالات متداول در مورد آب ژاول
آیا آب ژاول سفید کننده است؟
بله، آب ژاول یا هیپوکلریت سدیم (NaClO) به عنوان یک ماده سفیدکننده شناخته می‌شود.
آیا آب ژاول خاصیت اسیدی دارد؟
آب ژاول (هیپوکلریت سدیم) خود به عنوان یک ماده قلیایی (باز) شناخته می‌شود، نه اسیدی. pH آب ژاول معمولاً در حدود 11 تا 13 است، که نشان‌دهنده خاصیت قلیایی آن است. این خاصیت قلیایی به آن اجازه می‌دهد تا به عنوان یک تمیزکننده و ضدعفونی‌کننده مؤثر عمل کند.
تفاوت آب ژاول با وایتکس در چیست؟
آب ژاول و وایتکس هر دو مواد شوینده و ضدعفونی‌کننده هستند که به طور گسترده در نظافت و ضدعفونی منازل و صنایع استفاده می‌شوند، اما در واقع تفاوت‌هایی دارند:
- ترکیب شیمیایی:
آب ژاول: معمولاً به هیپوکلریت سدیم (NaClO) اشاره دارد و همانطور که ذکر شد، خاصیت قلیایی دارد.
وایتکس: این اصطلاح معمولاً با آب ژاول هم‌معنا است و در واقع نوعی از هیپوکلریت سدیم است که به صورت آماده برای استفاده در فروشگاه‌ها عرضه می‌شود. وایتکس معمولاً حاوی هیپوکلریت سدیم به همراه آب و برخی مواد افزودنی دیگر است.
- درصد غلظت:
وایتکس معمولاً با درصد مشخصی از هیپوکلریت سدیم تولید می‌شود، که این درصد می‌تواند در برندهای مختلف متفاوت باشد. به طور معمول، غلظت هیپوکلریت سدیم در وایتکس بین ۵ تا ۱۰ درصد است.
- کاربردها:
هر دو به عنوان ماده ضدعفونی‌کننده و سفیدکننده استفاده می‌شوند. اما بسته به غلظت ویتکس یا آب ژاول، کاربردهای خاصی می‌توانند داشته باشند.
وایتکس به طور خاص برای مصارف خانگی و نظافت عمومی طراحی شده است، در حالی که آب ژاول می‌تواند شامل محصولات صنعتی‌تر و قوی‌تری باشد.
- معرفی و نام‌گذاری:
آب ژاول: این نام به طور عمومی به هیپوکلریت سدیم و محصولات حاوی آن اطلاق می‌شود.
وایتکس: در برخی کشورها، این نام تجاری خاص برای نوعی از آب ژاول مورد استفاده قرار می‌گیرد و بنابراین ممکن است به جای آب ژاول خالص معرفی شود.
نکات احتیاطی:
هر دو ماده باید با احتیاط استفاده شوند و باید از ترکیب آنها با مواد اسیدی (مثل سرکه) اجتناب کرد تا از تولید گاز کلر سمی جلوگیری شود. همچنین باید به دستورالعمل‌های روی بسته‌بندی هر محصول دقت شود تا از اثرات ناخواسته یا خطرات بهداشتی جلوگیری شود.
به طور کلی، تفاوت خاصی بین آب ژاول و وایتکس نیست، اما مهم است که از نوع و غلظت هر کدام آگاه باشید.
منابع:
- تارنمای WWDMag
- تارنمای co.uk
- تارنمای AllianceChemical
- تارنمای co.uk
من همیشه از هیپوکلریت سدیم برای تمیز کردن خانه استفاده می‌کنم، اما نگران خطرات آن هستم. آیا این ماده واقعاً بی‌خطر است؟
هیپوکلریت سدیم، در غلظت‌های پایین، برای تمیز کردن خانه بی‌خطر است، اما باید با احتیاط از آن استفاده کرد.