افزایش مشکلات سلامت روان، تجویزهای خودسرانه و خطر اعتیاد به روانگردان‌ها

افزایش مشکلات سلامت روان پس از دوران پاندمی کرونا، در بسیاری از نقاط جهان قابل پیشبینی بود و در این رابطه نیز بسیاری از نهاد‌های بین‌المللی و ملی بهداشتی هشدار‌هایی ارائه دادند. حتی برخی از دانشگاه‌های معتبر نیز از تعبیر پاندمی یا اپیدمی بیماری‌های سلامت روان به عنوان بیماری همه گیر جایگزین کرونا استفاده کردند.

سازمان جهانی بهداشت در گزارشی با عنوان COVID-۱۹ and the need for action on mental health اعلام کرد که کرونا منجر به افزایش قابل توجهی در مشکلات سلامت روان از جمله اضطراب، افسردگی و استرس شده است. محدودیت‌های اجتماعی، ترس از ابتلا به ویروس و عواقب اقتصادی ناشی از بحران، همگی به تشدید این مشکلات کمک کرده است. این سازمان همچنین اعلام کرد، گروه‌های خاص مانند نوجوانان، افراد مسن، و کسانی که قبلاً مشکلات روانی داشتند، بیشتر تحت تأثیر بیماری قرار گرفته و نیاز به حمایت بیشتری دارند.

در سال ۲۰۱۹ آمار‌های سازمان جهانی بهداشت حاکی از این بود که از هر ۹۰۰ نفر، ۸ نفر به یکی از اختلالات سلامت روان مبتلا بود. این آمار در پی پاندمی کرونا و دو سال بعد از آن به ۲۵ و سپس ۲۷ درصد افزایش پیدا کرد. در آمریکا نیز مرکز کنترل و مراقبت بیماری‌های آمریکا افزیش تجربه اختلال اضطراب و استرس در ۴۰ درصد از بزرگسالان آمریکا را گزارش کرد این آمار از سوی دانشگاه هاروارد ۶۰ درصد گزارش شد. Mental Health Foundation نیز طی یک نظرسنجی از افراد گزارش کرد، ۵۰ درصد پاسخگویان پس از پاندمی کرونا دچار اختلال سلامت روان شده‌اند.

وضعیت سلامت روان در ایران
در ایران نیز بنابرگفته محمدرضا شالبافان رئیس مرکز سلامت روان وزارت بهداشت از هر ۴ نفر یک نفر به یکی از اختلالات سلامت روان مبتلا است. این آمار شالبفان به معنای شیوع ۲۵ درصدی اختلالات سلامت روان است که تا پیش از پاندمی کرونا حدود ۲۱ درصد بود.
از سوی دیگر مجید صفارنیا رئیس انجمن روانشناسی اجتماعی ایران نیز در آماری دیگر شیوع بیماری‌های سلامت روان را ۳۵ درصد اعلام کرده بود که تفاوت فاحشی با آمار اعلام شده از سوی وزارت بهداشت داشت. اگرچه حتی ۲۵ درصد شیوع اختلال نیز بسیار زیاد است با این حال شیوع ۳۵ درصدی مشکلات سلامت روان نیز عدد بسیار بزرگتری بوده و بدین معنی است که حدود یک سوم از جمعیت ایران دچار چنین مشکلاتی هستند.

افزایش مصرف دارو‌های سلامت روان
اگر هر دوی این آمار‌ها در نظر بگیریم می‌توان یک معنای دیگر از آن نیز استخراج کرد، افزایش مصرف دارو‌های آرامبخش، خواب آور و … هر دارویی که ممکن است با مشکلات سلامت روان مرتبط باشد. چندی قبل نیز روزنامه هم میهن درگزارشی در رابطه با میزان مصرف دارو‌های سلامت روان با استناد به گفته‌های داروخانه‌داران نوشت که از ۵ نسخه دارو، یک نسخه مربوط به دارو‌های اعصاب و روان است.
با این حال عمده دارو‌های سلامت روان، در داروخانه‌ها به صورت آزاد و بدون نسخه به فروش نمی‌رسند و این یعنی کسی که نسخه ندارد و یا به پزشک مراجعه نکرده و صرفا با تشخیص خود یا دیگر افراد غیر متخصص برای خود دارو تجویز کرده نمی‌تواند از داروخانه‌ها که مراجع رسمی عرضه و فروش دارو هستند، دارو را تهیه کند لذا به به بازار سیاه دارو رفته و دارو‌هایی که از چرخه رسمی تأمین دارو در کشور خارج بوده و منبع مشخصی نداشته و از سوی دیگر خارج از هر نظارتی عرضه می‌شوند را خریداری کنند.

از سوی دیگر برخی از این دارو‌ها که به اصطلاح روانگردان بوده و باید زیر نظر روانپزشک تجویز و مصرف شوند در این بازار به راحتی قابل خریداری بوده و حتی ممکن است در دسترس نوجوانان قرار بگیرد. یک نمونه بسیار ساده‌ای از این داروها، قرص‌های ریتالین و زولپیدم است که می‌تواند اعتیاد آور بوده و فرد را به شدت وابسته کند و در طول زمان نیز دوز‌های مصرفی آن افزایش پیدا کند؛ که این مسأله می‌تواند نگران کننده بوده و نیازمند تدبیر نظام سلامت کشور است تا حداقل بر میزان عرضه و مصرف این دارو‌ها نظارت شود.