پرستاران رکنی بسیار مهم از ارکان نظام سلامت محسوب میشوند و بخش بزرگی از بار مراقبتهای جسمی و روانی بیماران بر دوش آنان است. اما این حرفه با چالشهای متعدد شغلی و روانی همراه است که بر کیفیت زندگی، سلامت روان و حتی کیفیت خدمات درمانی اثر میگذارد.
پرستاران در خط مقدم درمان قرار دارند و ارتباط مستقیم آنها با بیماران، آنان را به مهمترین حلقهٔ پیوند میان پزشک، بیمار و خانواده تبدیل میکند. حضور همدلانه و مراقبتهای حرفهای پرستاران به کاهش اضطراب، افزایش امید و تسریع روند بهبودی بیماران کمک میکند. با این حال، حجم بالای کار، فشار روانی، شیفتهای طولانی و مواجهه مداوم با شرایط بحرانی، سلامت روان پرستاران را در معرض تهدید جدی قرار میدهد. دکتر محمدرضا مقدسی در ادامه آورده است حمایت از پرستاران، ارتقای شرایط کاری و توجه به تاب آوری و سلامت روان آنان، ضرورتی انکارناپذیر در توسعهٔ نظام سلامت پایدار است.
۱. فشار کاری و فرسودگی شغلی
یکی از مهمترین مسائل پرستاری، حجم بالای کار و ساعات طولانی شیفتها است. پرستاران در بسیاری از بیمارستانها با کمبود نیرو مواجهاند و ناچارند وظایف چند نفر را همزمان انجام دهند. این حجم فشار منجر به فرسودگی شغلی، خستگی جسمی، و مهمتر از همه مشکلات سلامت روان میشود. پرستارانی که به طور مداوم با بیماران بدحال، شرایط اورژانسی و تصمیمگیریهای لحظهای روبهرو هستند، سطح بالایی از استرس را تجربه میکنند. در بلندمدت، این وضعیت میتواند به افسردگی، اضطراب و اختلال خواب منجر شود. تحقیقات نشان میدهد که پرستاران فرسوده از نظر روانی توانایی کمتری برای همدلی با بیماران دارند، و این مسأله کیفیت مراقبت را تحت تأثیر قرار میدهد.
پرستاران بخش عمدهای از مراقبتهای جسمی و روانی بیماران را بر دوش دارند و این فشار کاری میتواند به خستگی جسمی و روانی شدید، استرس مزمن و فرسودگی شغلی منجر شود. سلامت روان پرستاران نقش حیاتی در کیفیت خدمات درمانی دارد؛ بنابراین حمایت سازمانی، مدیریت مناسب شیفتها، ایجاد فضای کاری ایمن و دسترسی به خدمات مشاوره روانشناختی ضروری است. ارتقای تابآوری، تقویت مهارتهای مقابله با استرس و فراهم کردن فرصتهای بازسازی روانی، به پرستاران کمک میکند تا تعادل بین مسئولیتهای حرفهای و سلامت شخصی خود را حفظ کنند و خدمات مؤثر و پایدار ارائه دهند.
۲. مواجهه با مرگ، سوگ و آسیب روانی
پرستاران بیش از هر گروه شغلی دیگری با مرگ و سوگ بیماران روبهرو میشوند. تجربهٔ مداوم از دست دادن بیماران، دیدن رنج خانوادهها، و حتی مواجهه با مرگ ناگهانی در بخشهای اورژانس و مراقبتهای ویژه، بار روانی سنگینی بر پرستاران تحمیل میکند. بسیاری از آنها علائم «سوگ پیچیده» و حتی اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) را تجربه میکنند. در برخی فرهنگها، انتظار میرود پرستاران احساسات خود را پنهان کرده و قوی باقی بمانند، اما این پنهانسازی سبب انباشت هیجانهای منفی و آسیب به سلامت روان میشود. ایجاد برنامههای حمایت روانی، گروههای همیاری و جلسات مشاوره تخصصی برای پرستاران میتواند این فشار را کاهش دهد.
۳. کمبود حمایت سازمانی و چالشهای مدیریتی
یکی دیگر از مشکلات جدی پرستاران، فقدان حمایت کافی از سوی مدیریت و نظام سلامت است. نبود سیاستهای روشن در زمینهٔ سلامت روان کارکنان، بیتوجهی به رفاه پرستاران، و محدودیت امکانات باعث افزایش حس بیعدالتی و فرسایش انگیزه میشود. پرستارانی که احساس میکنند صدایشان شنیده نمیشود یا نیازهایشان نادیده گرفته میشود، بیشتر در معرض استرس شغلی و مشکلات روانی هستند. پژوهشها نشان دادهاند که وجود حمایت سازمانی قوی، تابآوری روانی پرستاران را بهطور چشمگیری افزایش میدهد.
دسترسی پرستاران به خدمات سلامت روان یک ضرورت سازمانی است که مستقیماً با کیفیت مراقبتهای ارائهشده و بهبود عملکرد نیروی انسانی مرتبط است.
فشار کاری بالا، شیفتهای طولانی و مسئولیتهای سنگین پرستاران، آنها را در معرض استرس مزمن و فرسودگی شغلی قرار میدهد.
سازمانها با فراهم کردن مشاوره روانشناختی، کارگاههای مدیریت استرس و برنامههای حمایتی، میتوانند تابآوری پرستاران را تقویت کنند و سلامت روان آنها را حفظ کنند. این اقدامات نه تنها از کاهش بهرهوری و افزایش غیبتها جلوگیری میکند، بلکه رضایت شغلی و انگیزه پرستاران را نیز ارتقا میدهد. در نتیجه، توجه سازمانی به سلامت روان پرستاران یک سرمایهگذاری ضروری برای ارتقای کیفیت خدمات درمانی و ثبات نیروی انسانی محسوب میشود.
۴. خشونت شغلی و فشارهای اجتماعی
خشونت شغلی یکی از معضلات جدی حرفهٔ پرستاری است. پرستاران گاهی از سوی بیماران، خانوادهٔ بیماران یا حتی همکاران در معرض خشونت کلامی، تهدید یا رفتارهای توهینآمیز قرار میگیرند. این تجارب میتواند احساس امنیت شغلی و روانی پرستاران را به شدت تهدید کند. مواجههٔ مکرر با خشونت محیط کار، خطر ابتلا به افسردگی و اضطراب را افزایش داده و کیفیت مراقبت پرستاران را کاهش میدهد. علاوه بر خشونت، پرستاران تحت فشار نگاه اجتماعی نیز هستند؛ جامعه گاه ارزش واقعی کار آنها را کمتر از پزشکان میبیند. این موضوع سبب **کاهش عزت نفس شغلی** و مشکلات سلامت روانی میشود. ایجاد پروتکلهای حمایتی، قوانین بازدارنده و آموزش مهارتهای مقابله با خشونت برای پرستاران و مدیران ضروری است.
پرستاران به دلیل ماهیت کار خود که شامل شیفتهای شبانه و کار در روزهای تعطیل است، اغلب دچار تضاد بین نقش شغلی و نقش خانوادگی میشوند. این تعارض سبب مشکلاتی مانند نارضایتی خانوادگی، کاهش کیفیت روابط زناشویی و فرزندپروری، و در نهایت آسیب به سلامت روان پرستاران میشود. بسیاری از پرستاران احساس گناه میکنند که به دلیل مشغلهٔ کاری نمیتوانند زمان کافی برای خانواده اختصاص دهند. این **تعارض نقش**، استرس مزمن ایجاد کرده و به فرسودگی هیجانی منجر میشود. راهکارهایی مانند زمانبندی منعطف، حمایت اجتماعی و افزایش تعداد نیروهای پرستاری برای کاهش فشار کاری میتوانند نقش مهمی در ارتقای سلامت روان پرستاران ایفا کنند.
5. چالشهای مالی و نابرابری حقوقی
مسألهٔ درآمد و نابرابری در پرداختها یکی از دغدغههای اساسی پرستاران است. با وجود بار کاری سنگین و مسئولیتهای حیاتی، حقوق پرستاران در بسیاری از کشورها متناسب با حجم کارشان نیست. این مسأله باعث نارضایتی شغلی، احساس بیعدالتی و کاهش انگیزه میشود. از منظر سلامت روان، مشکلات مالی و اقتصادی میتواند به افزایش اضطراب، افسردگی و کاهش تابآوری منجر شود. وقتی پرستاران مجبور میشوند چند شیفت متوالی برای تأمین هزینههای زندگی کار کنند، فرصت کافی برای استراحت و مراقبت از سلامت روان خود ندارند. اصلاح ساختار پرداخت، حمایتهای بیمهای و توجه ویژه به رفاه پرستاران، بخشی جداییناپذیر از برنامههای ارتقای سلامت روان شغلی است.
6. کمبود آموزشهای تخصصی سلامت روان
پرستاران در خط مقدم مواجهه با بیماران دارای مشکلات روانی قرار دارند، اما بسیاری از آنها آموزش کافی در زمینهٔ سلامت روان ندیدهاند. این کمبود آموزش علاوه بر اینکه مانع ارائهٔ مراقبت مطلوب میشود بلکه سبب اضطراب و استرس خود پرستاران نیز میگردد. پرستاری که نمیداند چگونه باید با بیمار مضطرب یا افسرده برخورد کند، ممکن است خود نیز تحت فشار روانی قرار گیرد. بنابراین توسعهٔ آموزشهای تخصصی در حوزهٔ سلامت روان، مهارتهای ارتباطی، و مدیریت بحران برای پرستاران حیاتی است. چنین آموزشهایی به آنها کمک میکند علاوه بر مراقبت بهتر از بیماران، توانایی بیشتری برای مراقبت از سلامت روان خود داشته باشند.
آنچه بیش از همه اهمیت دارد، سیاستگذاری کلان برای سلامت روان پرستاران است. بدون وجود راهبردهای جامع و حمایتهای ساختاری، پرستاران همواره در معرض آسیبهای روانی باقی خواهند ماند. سیاستگذاران حوزه سلامت باید برنامههایی طراحی کنند که شامل غربالگری منظم سلامت روان پرستاران، ارائه خدمات مشاوره رایگان، ایجاد فضای کار ایمن و افزایش تعداد نیروهای پرستاری باشد.
دکتر محمدرضا مقدسی مشاور عالی ماموریت ملی تاب آوری در خاتمه آورده است سلامت روان پرستاران یک ضرورت برای ارتقای کیفیت خدمات بهداشتی و درمانی جامعه است. اگر پرستاران از حمایت روانی برخوردار باشند، انرژی، انگیزه و کیفیت کاری آنها افزایش مییابد و بیماران نیز مراقبتی ایمنتر و انسانیتر دریافت میکنند.
💬 نظرات خود را با ما در میان بگذارید