مدل PERMA+V یک چارچوب علمی در روانشناسی مثبتگرا است که برای توضیح و تقویت بهباشی، شکوفایی و سلامت روان انسان به کار میرود. این مدل در ابتدا توسط مارتین سلیگمن ارائه شد و سپس با افزودن مؤلفه «سرزندگی» تکامل یافت. نام این مدل از حروف اول شش مؤلفه اصلی آن تشکیل شده است: هیجانهای مثبت، درگیری و غرقگی، روابط مثبت، معنا و هدفمندی، دستاورد و کامیابی، و سرزندگی.
مدل PERMA+V از حروف اول شش مؤلفه اصلی در روانشناسی مثبتگرا تشکیل شده است. هر حرف نماینده یک واژه انگلیسی و یک مفهوم کلیدی در بهزیستی و شکوفایی انسان است.
مدل PERMA+V یک چارچوب علمی در روانشناسی مثبتگرا است که برای توضیح و تقویت بهباشی، شکوفایی و سلامت روان انسان به کار میرود.
این مدل در ابتدا توسط مارتین سلیگمن ارائه شد و سپس با افزودن مؤلفه «سرزندگی» تکامل یافت. نام این مدل از حروف اول شش مؤلفه اصلی آن تشکیل شده است: P به معنی Positive Emotions یا هیجانهای مثبت، E به معنی Engagement یا درگیری و غرقگی، R به معنی Relationships یا روابط مثبت، M به معنی Meaning یا معنا و هدفمندی، A به معنی Accomplishment یا دستاورد و کامیابی، و در نهایت V به معنی Vitality یا سرزندگی. این شش عنصر در کنار هم تصویری جامع از سلامت روان، رضایت از زندگی و توانایی رشد فردی را ارائه میدهند.
در این مدل، هیجانهای مثبت به تجربه احساسهایی مانند شادی، امید و قدردانی اشاره دارد که نقش مهمی در شکلدهی به ذهنیت مثبت دارند. درگیری یا غرقگی زمانی رخ میدهد که فرد در یک فعالیت چالشبرانگیز بهطور کامل沉فرورفته و زمان را فراموش میکند.
روابط مثبت شامل پیوندهای عمیق و حمایتکننده اجتماعی است که احساس امنیت و تعلق را تقویت میکند.
معنا و هدفمندی به این اشاره دارد که فرد زندگی خود را ارزشمند و هدفمند میبیند و برای چیزی فراتر از خودش تلاش میکند. دستاورد به حس پیشرفت، موفقیت و غلبه بر چالشها گفته میشود که اعتمادبهنفس و عزتنفس را تقویت میکند. سرزندگی، که عنصر افزودهشده به مدل است، به انرژی جسمی و روانی، سلامت بدنی و احساس زندهبودن اشاره دارد.
عفت حیدری فرهنگ یار تاب آوری ایران در ادامه آورده است ترکیب این شش مؤلفه تصویری جامع از بهباشی ارائه میدهد و نشان میدهد که انسان برای دستیابی به زندگی رضایتبخش، تنها به شادی یا موفقیت نیاز ندارد؛ بلکه تجربه مجموعهای هماهنگ از هیجانهای مثبت، ارتباطات سالم، معنا، پیشرفت و سلامت جسمی و روانی لازم است. این مدل نهتنها در روانشناسی فردی، بلکه در آموزش، سازمانها، خانواده و حتی حوزههای معنوی کاربرد گستردهای دارد.
در سالهای اخیر مدل PERMA+V به یکی از کاربردیترین الگوها برای فهم بهزیستی، رضایت از زندگی و شکوفایی فردی تبدیل شده است. این مدل که نخستین بار توسط مارتین سلیگمن معرفی شد، اکنون در بسیاری از حوزههای روانشناسی مثبتگرا، آموزش، فرزندپروری، مربیگری فردی و حتی مدیریت سازمانی به عنوان یک چارچوب جامع برای سلامت روان و رشد پایدار بهکار میرود.
PERMA+V مجموعهای از شش مؤلفه اصلی را شامل میشود: هیجانهای مثبت، درگیری و غرقگی، روابط سازنده، معنا و هدفمندی، دستاورد و کامیابی، و در نسخه تکاملیافته آن سرزندگی. زمانی که این مؤلفهها با نگرش مثبت و تابآوری ترکیب میشوند، فرد به الگویی میرسد که نه تنها به او کمک میکند حال خوبی داشته باشد، بلکه توانایی عبور از بحرانها و بازگشت به مسیر رشد را نیز در اختیار او قرار میدهد. این مفهوم بهویژه برای نسل امروز که در معرض حجم بالایی از تغییرات، فشارها، بیثباتیها و سرعت دیجیتال قرار دارد اهمیت بیشتری پیدا میکند.
سرزندگی در PERMA+V به معنای انرژی روانی و جسمی است که فرد را به حرکت، تلاش و تجربه احساس زنده بودن دعوت میکند. افرادی که از سرزندگی بالایی برخوردارند معمولا انگیزه درونی بیشتری دارند، بدنی فعالتر دارند و احساس میکنند نیرویی مداوم برای ادامه مسیر در زندگی در آنها جریان دارد.
سرزندگی برخلاف هیجانهای مثبت سطحی، یک کیفیت پایدار است که از ترکیب سلامت جسمانی، سبک زندگی سالم و نوع نگاه فرد به جهان پدید میآید. مثلا فردی که خواب مناسب دارد، تغذیه سالم را رعایت میکند، فعالیت بدنی منظم دارد و از روابط حمایتی برخوردار است معمولاً سطح سرزندگی بیشتری را تجربه میکند.
اهمیت سرزندگی در دنیای امروز از آنجا ناشی میشود که بسیاری از انسانها به دلیل سبک زندگی شهری، مشاغل پرتنش، استفاده مداوم از رسانههای دیجیتال و فرسودگی ذهنی، دچار کاهش انرژی و احساس خستگی مزمن هستند. مدل PERMA+V کمک میکند سرزندگی را نه به عنوان یک پدیده تصادفی، بلکه به عنوان یک مهارت قابلپرورش در نظر بگیریم.
هیجانهای مثبت دومین مؤلفه PERMA هستند و زمانی معنا پیدا میکنند که فرد یاد بگیرد ذهن خود را به سمت تمرکز بر تجربههای خوب و نشانههای امیدبخش هدایت کند. نگرش مثبت در اینجا نقش اساسی دارد. نگرش مثبت به معنای انکار مشکلات یا نادیده گرفتن ضعفها نیست، بلکه توانایی دیدن فرصتها در کنار چالشها است. فردی که نگرش مثبت دارد میتواند رویدادها را متعادلیتر ببیند و در همان حال که واقعیت را میپذیرد، امید خود را حفظ کند. این نگرش با تابآوری رابطه مستقیم دارد.
تابآوری توانایی بازگشت به حالت اولیه پس از فشار یا بحران است، اما در سطح بالاتر به معنای رشد یافتن پس از سختیها نیز هست. فردی که نگرش مثبت دارد در هنگام بحران، آن را فرصتی برای یادگیری و تغییر میبیند و از آن عبور میکند. مطالعات روانشناسی مثبتگرا نشان میدهد افرادی که نگرش مثبت را همراه با مهارتهای مدیریت هیجان تقویت میکنند، کمتر دچار افسردگی و فرسودگی روانی میشوند و کیفیت روابط اجتماعی آنها نیز افزایش مییابد.
درگیری یا غرقگی مؤلفه دیگری از مدل PERMA است که به تجربه بودن در لحظه و تمرکز عمیق اشاره دارد. فرد زمانی غرقگی را تجربه میکند که فعالیتی چالشبرانگیز و لذتبخش او را کاملا درگیر کند و حس زمان را از او بگیرد. این حالت معمولا در فعالیتهایی که با علاقه و مهارت فرد هماهنگ است به وجود میآید.
غرقگی علاوه بر افزایش عملکرد، سطح تابآوری را نیز بالا میبرد، زیرا فرد با انجام کارهایی که برای او معنا و جذابیت دارند انرژی روانی بیشتری کسب میکند و این انرژی در زمان بحران بهعنوان ذخیرهای مؤثر عمل میکند. ارتباط میان غرقگی و سرزندگی کاملا دوطرفه است. هرچه سرزندگی فرد بیشتر باشد، توانایی او برای تجربه غرقگی نیز افزایش مییابد و از سوی دیگر، غرق شدن در فعالیتهای معنادار به افزایش انرژی روانی کمک میکند.
روابط مثبت یکی دیگر از پایههای PERMA است. روابط سازنده، محبتآمیز و حمایتکننده از مهمترین عوامل تابآوری محسوب میشوند. انسان ذاتاً موجودی اجتماعی است و کیفیت روابط انسانی تأثیر عمیقی بر سلامت روان و احساس خوشبختی او دارد. رابطه خوب تنها به معنای نبود تنش یا اختلاف نیست، بلکه شامل احساس اعتماد، امنیت عاطفی، امکان بیان خود و وجود حمایت متقابل است.
زمانی که فرد روابط سالم دارد، در مواجهه با بحرانها تنها نمیماند و میتواند از منابع بیرونی برای بازسازی خود استفاده کند. نگرش مثبت در این بخش نیز نقشی اساسی دارد. افرادی که با دیدی مثبت به روابط نگاه میکنند، آسانتر میبخشند، کمتر دچار سوءتفاهم میشوند و توانایی بیشتری برای همدلی و حفظ ارتباطات پایدار پیدا میکنند.
معنا و هدفمندی مؤلفه دیگری است که PERMA را به الگویی عمیق و ماندگار تبدیل میکند. معنا توانایی دیدن جایگاه خود در جهان و ایجاد ارتباط میان زندگی فردی با ارزشهایی فراتر از خود است. انسان زمانی بهزیستی واقعی را تجربه میکند که بداند برای چه چیزی تلاش میکند و چرا زندگی او اهمیت دارد.
وجود هدف در زندگی نهتنها انگیزه میسازد، بلکه تابآوری را به شکل قابلتوجهی افزایش میدهد. فردی که معنای روشنی برای زندگی خود دارد، حتی در سختترین بحرانها نیز جهت خود را گم نمیکند. ارتباط معنا با نگرش مثبت نیز قابلتوجه است. وقتی انسان رویدادهای تلخ و شیرین را در بستر یک معنای کلیتر درک کند، آنها را نه شکست، بلکه بخشی از مسیر رشد میبیند. در نتیجه احساس بنبست کمتر شده و امید بیشتر میشود.
دستیابی به موفقیت یا احساس پیشرفت نیز بخشی از مدل PERMA است. این مؤلفه به حس مؤثر بودن، رشد تدریجی و توانایی رسیدن به اهداف اشاره دارد. انسان وقتی احساس میکند تلاشهایش نتیجه میدهد، عزتنفس او افزایش مییابد و از سوی دیگر، انگیزهاش برای ادامه مسیر تقویت میشود.
رابطه میان دستاورد و تابآوری نیز دوطرفه است. از یک سو تابآوری باعث میشود فرد در برابر شکستها دوام بیاورد و مسیر را ادامه دهد و از سوی دیگر، رسیدن به موفقیتهای کوچک و بزرگ سطح تابآوری را افزایش میدهد زیرا شواهدی از توانایی فرد فراهم میکند. نگرش مثبت نیز در این بخش نقش مهمی دارد؛ زیرا با ذهنیت رشد و نگاه فرصتمحور، فرد شکست را پایان راه نمیبیند بلکه آن را بخشی از فرآیند موفقیت میداند.
ترکیب این مؤلفهها با سرزندگی، نگرش مثبت و تابآوری یک فرمول قدرتمند برای رفاه روانی ایجاد میکند. در این ترکیب، سرزندگی انرژی لازم را فراهم میکند، نگرش مثبت جهت ذهنی را تنظیم میکند و تابآوری ثبات لازم برای عبور از بحرانها را به ارمغان میآورد.
این سه مؤلفه در کنار پنج رکن اصلی PERMA نه تنها حال خوب را ممکن میکنند بلکه توانایی فرد برای دوام آوردن در دنیای پیچیده و پرسرعت امروز را افزایش میدهند. به همین دلیل، PERMA+V یک ابزار صرفاً نظری نیست، بلکه راهنمایی کاربردی برای زندگی روزمره، روابط، کار و حتی فرزندپروری به شمار میآید.
برای مثال در محیط کار، استفاده از مدل PERMA+V میتواند باعث افزایش انگیزه، کیفیت عملکرد و احساس تعلق کارکنان شود. سازمانهایی که برنامههای ارتقای سلامت روان، بهبود روابط بین کارکنان، ایجاد فرصتهای رشد و حمایت از سبک زندگی سالم را اجرا میکنند، معمولاً بهرهوری بالاتری دارند و کارکنان آنها کمتر دچار فرسودگی شغلی میشوند. در حوزه آموزش نیز مدل PERMA+V بهویژه برای دانشآموزان و دانشجویانی که با فشارهای تحصیلی، مقایسههای اجتماعی و اضطرابهای اجرایی مواجهاند بسیار مؤثر است. تمرکز بر معنا، روابط حمایتکننده و نگرش مثبت میتواند استرس تحصیلی را کاهش دهد و انگیزه یادگیری را افزایش دهد.
در زندگی خانوادگی نیز استفاده از PERMA+V به بهبود کیفیت تعاملها کمک میکند. والدینی که هیجانهای مثبت، ارتباط سازنده، معنا و هدف مشترک و حمایت عاطفی را در خانه تثبیت میکنند، معمولاً فرزندان تابآورتری تربیت میکنند.
تابآوری کودکان و نوجوانان بهشدت به محیط عاطفی خانه وابسته است و وقتی کودکان احساس تعلق، امنیت و ارزشمندی میکنند، در برابر چالشهای رشد و اجتماعی شدن مقاومتر میشوند. سرزندگی در اینجا نیز نقش تعیینکننده دارد، زیرا کودکان و نوجوانانی که از نظر جسمی و روانی سالماند، انرژی بیشتری برای مقابله با سختیها دارند و بهتر میتوانند مهارتهای جدید را یاد بگیرند.
مدل PERMA+V را میتوان یک نقشه جامع برای رشد انسان دانست. نقشهای که به جای تمرکز بر ضعفها، بر تواناییها، فرصتها و ظرفیتهای قابلپرورش انسان تمرکز دارد. این مدل تأکید میکند که حال خوب و سلامت روان یک اتفاق تصادفی یا ذاتی نیست، بلکه مجموعهای از مهارتهای قابلتقویت است که هر فرد میتواند آنها را بیاموزد و در زندگی خود به کار ببندد. سرزندگی، نگرش مثبت و تابآوری قلب تپنده این مدل هستند و میتوانند کیفیت زندگی را به شکلی پایدار تغییر دهند.
💬 نظرات خود را با ما در میان بگذارید