تفکر قالبی یا کلیشه چگونه بر تصمیم‌گیری‌های ما تأثیر می‌گذارد؟

تفکر قالبی (Stereotype) به معنای ایجاد تصورات کلیشه‌ای و عمومی درباره گروه‌های خاصی از افراد است. این تصورات معمولاً بر اساس ویژگی‌های ظاهری، نژاد، جنسیت، سن یا دیگر خصوصیات اجتماعی شکل می‌گیرند و می‌توانند به صورت مثبت یا منفی باشند.

به گزارش میگنا تفکر قالبی یا کلیشه‌ای به معنای استفاده از تصورات و پیش‌فرض‌های ثابت و غیرانعطاف‌پذیر درباره افراد، گروه‌ها یا موقعیت‌ها است. این نوع تفکر معمولاً به صورت ناخودآگاه شکل می‌گیرد و می‌تواند تأثیرات منفی بر روی قضاوت‌ها و رفتارهای ما داشته باشد.
تفکر قالبی به معنای ساده‌سازی پیچیدگی‌های انسانی و اجتماعی است. افراد ممکن است بر اساس جنسیت، نژاد، سن، مذهب یا ویژگی‌های ظاهری دیگر، قضاوت‌هایی درباره دیگران انجام دهند. این قضاوت‌ها معمولاً بدون شناخت کافی از فرد یا گروه مورد نظر صورت می‌گیرد و می‌تواند منجر به تبعیض و نابرابری شود.
تفکر قالبی معمولاً ناشی از تجربیات شخصی، رسانه‌ها، فرهنگ و آموزش است. افراد ممکن است بر اساس مشاهدات محدود خود درباره یک گروه خاص، افکاری کلیشه‌ای ایجاد کنند. این نوع تفکر می‌تواند به سادگی در گفتگوهای روزمره یا از طریق تبلیغات و فیلم‌ها تقویت شود.
کلیشه ها باورها یا فرضیات تعمیم یافته در مورد گروه های خاصی از مردم هستند که اغلب بر اساس ویژگی هایی مانند نژاد، جنسیت، سن یا حرفه است. این دیدگاه‌های ساده‌سازی شده می‌توانند به‌طور قابل‌توجهی بر ادراکات و رفتارها نسبت به افراد درون آن گروه‌ها تأثیر بگذارند.

تفکر قالبی می‌تواند پیامدهای جدی داشته باشد. این نوع تفکر نه تنها باعث ایجاد تبعیض و نابرابری می‌شود، بلکه می‌تواند به تضعیف اعتماد به نفس افراد و کاهش فرصت‌های شغلی و اجتماعی آن‌ها منجر شود. به عنوان مثال، یک زن ممکن است به خاطر کلیشه‌های جنسیتی نتواند در یک موقعیت رهبری سازمان قرار گیرد، حتی اگر شایستگی‌های لازم را داشته باشد.

تشویق به تفکر انتقادی و آشنایی با تنوع انسانی می‌تواند به کاهش این نوع تفکر کمک کند.
کلیشه به عنوان باور ثابت و بیش از حد تعمیم یافته درباره گروه یا طبقه خاصی از افراد تعریف می شود. این باور اغلب منجر به این فرض می شود که همه اعضای آن گروه دارای ویژگی ها یا رفتارهای خاصی هستند. به عنوان مثال، یک کلیشه رایج ممکن است نشان دهد که  بر خی مشاغل پرخاشگر هستند یا همه معلمان مهربان می دهند.

کلیشه ها می توانند مثبت و یا منفی باشند. کلیشه‌های مثبت ممکن است شامل باورهایی باشد که گروه‌های خاصی سخت‌کوش یا باهوش هستند، در حالی که کلیشه‌های منفی اغلب گروه‌ها را به شیوه‌ای تحقیرآمیز نشان می‌دهند که منجر به تعصب و تبعیض می‌شود.

شکل گیری و تاثیر کلیشه ها
کلیشه ها از طریق فرآیندهای اجتماعی مختلف، از جمله تأثیرات خانوادگی، تعامل با همسالان، و بازنمایی رسانه ای شکل می گیرند. از سنین پایین، افراد در معرض هنجارهای اجتماعی قرار می گیرند که درک آنها را از گروه های مختلف شکل می دهد.
برای مثال، کودکان ممکن است کلیشه‌های جنسیتی را از طریق اسباب‌بازی‌هایی که برایشان عرضه می‌شود بیاموزند، دخترانی که عروسک‌های مرتبط با نقش‌های خانگی را دریافت می‌کنند، در حالی که پسران چهره‌های اکشن مرتبط با ماجراجویی و اکتشاف را دریافت می‌کنند.

یادگیری اجتماعی و پردازش شناختی

مغز از کلیشه ها به عنوان میانبرهای شناختی برای ساده سازی پردازش اطلاعات استفاده می کند. در حالی که این می تواند تصمیم گیری سریع را تسهیل کند، اغلب منجر به نادیده گرفتن تفاوت های فردی می شود و می تواند تعصبات را تداوم بخشد.
کلیشه‌ها همچنین می‌توانند ذهنیت «آنها در مقابل ما» را ایجاد کنند و طرفداری درون گروهی و تبعیض برون گروهی را تقویت کنند.

کلیشه‌سازی می‌تواند تأثیرات عمیقی بر رشد شخصی و تعاملات اجتماعی داشته باشد:

کلیشه‌سازی، به عنوان یک فرآیند شناختی، می‌تواند تأثیرات عمیقی بر رشد شخصی و تعاملات اجتماعی افراد داشته باشد. این پدیده به معنای تعمیم ویژگی‌ها یا رفتارهای خاص به گروه‌های بزرگ‌تر از افراد است و می‌تواند منجر به قضاوت‌های نادرست و تبعیض شود.
کلیشه‌سازی می‌تواند مانع از توسعه فردی شود. افرادی که تحت تأثیر کلیشه‌ها قرار دارند، ممکن است احساس کنند که نمی‌توانند از انتظارات جامعه فراتر روند. این محدودیت‌ها می‌توانند به کاهش اعتماد به نفس و انگیزه منجر شوند و در نتیجه، فرد نتواند پتانسیل واقعی خود را شناسایی و شکوفا کند.
در سطح اجتماعی، کلیشه‌سازی می‌تواند روابط میان افراد را تحت تأثیر قرار دهد. این قضاوت‌های پیش‌داوری شده می‌توانند به ایجاد تنش‌ها و ناهماهنگی‌ها در گروه‌های مختلف منجر شوند. در نتیجه، ارتباطات مؤثر و همدلی کاهش می‌یابد، که این امر می‌تواند به تضعیف انسجام اجتماعی بیانجامد.

دکتر محمدرضا مقدسی مدیر و موسس خانه تاب آوری در پایاین این مطلب اضافه میکند آگاهی از تأثیرات منفی کلیشه‌سازی و تلاش برای مقابله با آن می‌تواند به رشد شخصی بهتر و تعاملات اجتماعی مثبت‌تر کمک کند.
درک کلیشه ها برای ترویج عدالت و برابری در جامعه بسیار مهم است. با شناخت منشأ و تأثیرات این باورهای تعمیم یافته، افراد می توانند در جهت به چالش کشیدن کلیشه ها و پرورش نگرش های فراگیرتر تلاش کنند. آگاهی و آموزش نقش حیاتی در کاهش اثرات منفی کلیشه بر رشد فردی و انسجام اجتماعی دارد.
برای مقابله با تفکر قالبی، نیاز به آگاهی و آموزش داریم. شناخت تنوع انسانی و تلاش برای درک دیگران به جای قضاوت سریع بر اساس کلیشه‌ها، می‌تواند به ایجاد جامعه‌ای عادلانه‌تر و منسجم کمک کند.