به گزارش سلامت نیوز به نقل از جام جم، یکی از پرسش‌های مهم در حوزه علم ژنتیک این است که چرا برخی افراد مبتلا به جهش‌های ژنتیکی بیماری‌زا، بدون علایم باقی می‌مانند و به بیماری‌ای که ژن‌هایش را دارند، مبتلا نمی‌شوند؟ تحقیقات جدید نشان می‌دهد که در خانواده‌هایی که دارای اختلالات ژنتیکی هستند، شدت بیماری را غالباً نسخه فعال یک ژن تعیین می‌کند. این یافته‌ها پارادایم‌های ژنتیکی سنتی را به چالش می‌کشند و رویکردهای جدیدی را برای تشخیص و درمان بیماری‌های ارثی پیش می‌گذارند.
کارجدید محققان دانشگاه کلمبیا یک اصل کتاب درسی ژنتیک را تغییر داده و نشان می‌دهد که چرا برخی از افرادی که حامل ژن‌های بیماری‌زا هستند، هیچ علامتی ندارند. هر دانشجوی زیست‌شناسی می‌آموزد که هر سلول در بدن ما (به جز اسپرم و تخمک) حاوی دو نسخه از هر ژن است (یکی از هر دو والد) و هر نسخه هم نقشی برابر درسلول دارد.اما این مطالعه جدید نشان می‌دهد که بعضی از سلول‌ها اغلب در مورد برخی ژن‌ها مغرضانه رفتار می‌کنند و نسخه یکی از والدین را غیرفعال می‌کنند. این پدیده حدود یک‌دهه پیش کشف شداما این پژوهش تازه نشان می‌دهدکه رفتارسلول‌ها چگونه می‌تواند بر نتایج بیماری‌ها تأثیر بگذارد. پژوهشگران دانشگاه کلمبیا برای به‌دست‌آوردن تخمینی از این پدیده، تعداد معینی از سلول‌های ایمنی افراد عادی را بررسی کردند و دریافتند که این سلول‌ها نسخه مادری یا پدری یک ژن را به‌ازای هر ۲۰ ژن مورد استفاده سلول غیرفعال کرده‌اند. دوسان بوگونوویچ، استاد ایمیونولوژی کودکان در کالج پزشکان و جراحان واگلوس دانشگاه کلمبیا و سرپرست این پژوهش می‌گوید: «این یافته‌ها نشان می‌دهد که DNA ما نسبت به آنچه پیش‌تر فکر می‌کردیم، واجد انعطاف‌پذیری بیشتری است. برای درک بهتر میزان پیچیدگی این پدیده باید گفت که این تغییرات سلولی می‌تواند مثلا در گلبول‌های سفید خون، متفاوت از سلول‌های کلیه باشد و شاید با گذشت زمان تغییر کند.»
اهمیت موضوع
این پژوهش جدید یک معمای قدیمی در پزشکی را توضیح می‌دهد: اینکه چرا برخی از افرادی که جهش عامل بیماری را به ارث برده‌اند، نسبت به سایرین با همان جهش ژنتیکی مشابه، علایم کمتری را تجربه می‌کنند؟
بوگونوویچ، دانشمندی که کودکان مبتلا به اختلالات ایمنی نادر را در مرکز پزشکی دانشگاه کلمبیا ایروینگ تحت نظر دارد، می‌گوید: «در بسیاری از بیماری‌ها شاهد هستیم که ۹۰ درصد از افراد دارای جهش ژنتیکی، بیمار هستند، اما ۱۰درصد از این افراد هم اصلا بیمار نمی‌شوند.»
محققان با استفاده از یک تیم بین‌المللی از همکاران (بیش از۳۰ پژوهشگر ارشد از معتبرترین دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی در جهان)، چندین خانواده را با اختلالات ژنتیکی مختلفی که بر سیستم ایمنی آنها تأثیر می‌گذارد، بررسی کردند. در هر مورد، نسخه مولد بیماری بیشتر در بیماران فعال بود و در بستگان سالمی که ژن‌های مشابه را به ارث برده بودند، سرکوب می‌شد. بوگونوویچ می‌گوید: «گمانه‌زنی‌هایی وجود داشت مبنی بر اینکه این سوگیری سلول‌ها نسبت به یک نسخه پدری یا مادری می‌تواند تفاوت‌های گسترده در شدت یک بیماری ژنتیکی را توضیح دهد اما تاکنون هیچ شواهد تجربی‌ای وجود نداشته است.» بااینکه پژوهش کنونی فقط سلول‌های ایمنی را مورد بررسی قرار داده اما بوگونوویچ می‌گوید که سوگیری انتخابی برای نسخه مادری یا پدری یک ژن، فقط در مورد ژن‌های مربوط به ایمنی صدق نمی‌کند و ژن‌های بیشتری را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. او می‌گوید: «ما اولویتی برای ژن‌های ایمنی یا هردسته دیگری از ژن‌ها نمی‌بینیم، بنابراین فکر می‌کنیم این پدیده می‌تواند تنوعات گسترده در شدت بیماری را که در بسیاری از شرایط ژنتیکی دیگر می‌بینیم، توضیح دهد.» بوگونوویچ تاکید می‌کند که «این می‌تواند فقط نوک کوه یخ باشد.»
این پدیده می‌تواند به توضیح بیماری‌های دارای دوره‌های عود (شعله‌ورشدن علائم) مانند لوپوس یا بیماری‌هایی که به‌علت محرک‌های محیطی ظاهر می‌شوند، کمک کند؛ همچنین این پدیده می‌تواند در ابتلا به سرطان نقش داشته باشد.
تغییر آینده درمان بیماری‌های ژنتیکی
یافته‌های این مطالعه به یک الگوی کاملا جدید برای تشخیص وشایدحتی درمان بیماری‌های ارثی اشاره دارد.محققان پیشنهاد می‌کنند که تعریف استاندارد رایج از بیماری‌های ژنتیکی را گسترده‌ترکنیم تا علاوه برژنوتیپ‌های بیماران،«نمونه‌های رونویسی» والگوهای فعالیت ژنی آنها رانیزشامل شود.بوگونوویچ می‌گوید:«این تغییرات، الگوواره(پارادایم)آزمایش رافراترازDNA وبه‌سمت RNA سوق می‌دهد وهمان‌طورکه مادرپژوهش فوق نشان داده‌ایم،درهمه انواع سلول‌ها یکسان نیست ومی‌تواند درطول زمان نیزتغییر کند.»
اگر پژوهشگران بتوانند مکانیسم‌های غیرفعال‌سازی انتخابی ژن‌ها توسط سلول‌ها را شناسایی کنند، ممکن است بتوانند بیماری‌های ژنتیکی را به روشی جدید و با تغییر الگوی ظهور ژنِ بیمار برای سرکوب نسخه نامطلوب و معیوب درمان کنند. اگرچه بوگونوویچ تاکید دارد که چنین استراتژی‌هایی هنوز با استفاده بالینی فاصله دارند، اما خوشبین است که «حداقل در کِشت سلولی در آزمایشگاه می‌توانیم این کار را انجام دهیم؛ درواقع دستکاری در این روش، البته با فرض اینکه موفق به این‌کار شویم، می‌تواند بیماری ژنتیکی فرد را به حالت غیربیماری تبدیل کند.»
💬 نظرات خود را با ما در میان بگذارید