آیمد ۹۰ پیگیر دستاوردهای سازمان انتقال خون در دوره مدیریت مصطفی جمالی بود. براین اساس عباداله سالک مقدم معاون فنی و فناوری های نوین سازمان انتقال خون ایران به تشریح این دستاوردها برای خبرنگار آیمد ۹۰ پرداخت.
آزمايش اسيد نوكلئيك (NAT) یک فنآوری مولکولی برای غربالگری اهدای خون به منظور کاهش خطر عفونت های منتقله از طریق انتقال خون در گیرندگان خون است. آزمایش NAT به اسیدهای نوکلئیک ویروسی بسیار حساس و اختصاصی است.
این فناوری مبتنی بر تقویت نواحی هدف اسید ریبونوکلئیک ویروسی (RNA) یا اسید دئوکسی ریبونوکلئیک (DNA) ویروس هاست که آنها را زودتر از سایر روش‌های غربالگری شناسایی می‌کند و در نتیجه دوره پنجره (فاصله زمانی بین قرار گرفتن اهداکننده خون در معرض عوامل عفونی و امکان شناسایی آن در آزمایشگاه) عفونت ویروس های ایدز (HIV) و هپاتیت B و C (HBV و HCV) را کوتاه می‌کند.
مطابق با مطالعات صورت گرفته استفاده از آزمایشات غربالگری NAT، می تواند دوره پنجره برای ویروس های HIV، HCV و HBV را به ترتیب از حدود 70، 30 و 40 روز در آزمایشات غربالگری سرولوژی به کمتر از 3، 5 و 10 روز کاهش دهد. اين فنآوری در اواخر دهه 1990 و اوایل دهه 2000 در کشورهای توسعه یافته دنیا معرفی شد و در حال حاضر مطابق با گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO) “وضعيت جهانی در خصوص سلامت خون و در دسترس بودن آن در سال 2021” و نيز آخرين گزارش اتحادیه اروپا “گزارش ساليانه جمع آوری، آزمايش و استفاده از خون و فرآورده های خون اتحاديه اروپا در سال 2016″، جدا از اين كه بيش از 70% کشورهای اتحاديه اروپا NAT را برای غربالگری ویروسی خون های اهدايی اجرا کرده اند بلكه بسياري از مراكز انتقال خون در كشورهای هم جوار ايران در خاورميانه و آسيای ميانه نیز از جمله كويت، عمان، عربستان، قطر، امارات متحده، تركيه، مصر، قزاقستان، تاجيكستان، روسيه و پاكستان (به صورت محدود) از آزمايش NAT براي غربالگری خون های اهدايی استفاده می كنند و اين در حالی است كه كشور ايران از اين تكنولوژی بی بهره بود.
گزارش کشورهای مختلف از بروز میزان قابل توجهی از نتایج سرولوژی منفی يا سرونگاتیو كه فقط آزمایش NAT آنها مثبت می شود، استفاده از این فنآوری براي افزايش سلامت خون های اهدايی را توجیه پذیر مي كند. علی رغم استفاده از تست های سرولوژی پيشرفته و با حساسيت بالا در ايران برای غربالگری خون های اهدايی یعنی آزمايش كِميلومينسانس و الكتروکِمیمينسانس (Electrochemiluminescence و Chemiluminescence)، كشور ما نيز مستثنی از اين موارد فقط NAT مثبت با نتایج سرولوژی منفی نخواهد بود؛ نتايج منتشر شده در مراكز انتقال خون دنيا و نیز ايران، نشان می دهد كه نتيجه غربالگری خون تعدادی از اهداكنندگان در دوره پنجره تست های سرولوژی، منفي بوده و صرفاً با آزمايش NAT شناسايی می شوند كه اهميت انجام آزمايش NAT را در ارتقا سلامت خون های اهدايی نشان می دهد.
همچنين استفاده از آزمایش NAT می تواند مزایای بالقوه ای در شناسایی هپاتیت نهفته در اهداکنندگان خون، در شناسایی افراد مبتلا به موارد ویروسی با جهش آنتی ژن و آنتی بادی که در روش های سرولوژی قابل شناسایی نیست و در شناسایی افراد مبتلا دارای سرکوب ایمنی که قادر به تولید آنتی بادی نیست، نیز می شود.
همچنین با استقرار این فن آوری در سازمان و با بررسی بیشتر، امکان کاهش دوره معافیت اهداکنندگان خون و نتیجه افزایش ذخایر خونی برای بیماران نیازمند وجود دارد. ضمن اینکه NAT قادر به شناسایی عوامل دیگری نظیر هپاتیت A (HAV) و پاروو ویروس (B19) است و در نتیجه با امکان غربالگری همزمان 5 عامل عفونی در فرآورده های خونی، نهایتاً افزایش ارزش پلاسماهای ارسالی برای تولید داروهای مشتق از پلاسما را موجب می گردد. در کنار مزایای ذکر شده، شانس انتقال این تکنولوژی و دانش به کشور را نباید نادیده گرفت.
با این توصیف استفاده از فن آوری NAT، علاوه بر تامین سلامت بیماران و نجات انسان ها، نقش حیاتی در پیشگیری از گسترش بیماری های عفونی در سطح کشور با شناسایی و قطع زنجیره انتشار افقی و عمودی آنها به سایر افراد جامعه و نسل های بعدی می گردد. ضمن اینکه شناسایی زودهنگام این عوامل عفونی در مراجعه کنندگان، منجر به مشاوره و ارجاع سریعتر آنها به مراکز درمانی تابعه وزارت بهداشت برای پیگیری روند درمان و کنترل بیماری می شوند.
در حال حاضر فقط 3 کمپانی دارای مجوز و تاییدیه های FDA ایالات متحده آمریکا و یا CE اتحادیه اروپا برای انجام غربالگری خون های اهدایی به روش NAT می باشند که از این بین سازمان با یکی از آنها که دارای نمایندگی فعال برای ارایه خدمات در ایران می باشد، قرارداد منعقد کرده است.
سیستم غربالگری مورد استفاده دارای الزامات و مشخصاتی مانند گردش کار کاملاً اتوماسیون، امکان ادغام نمونه ها (Pooling)، استاندارد بالای ایمنی، آخرین فناوری کنترل و مدیریت (Handling) نمونه ها و امکان توسعه روش برای استفاده در غربالگری عوامل عفونی دیگر و یا ویروس های نوپدید را دارا هستند.
پیاده سازی این فن آوری در کشور که یک آرزوی دیرینه در سازمان انتقال خون بود، بسیار حیاتی بوده و نیازمند تامین اعتبارات لازم، امکانات زیرساخت اختصاصی و تجهیزات و مواد مصرفی و تخصصی فنی بالا می باشد که سازمان انتقال خون ایران این مهم را به سرانجام رسانده است. همچنین کارآیی و بازده آزمایشات NAT ارتباط مستقیمی با رویکرد و نحوه آزمایشات به تکی (Individual) برای همه اهداکنندگان و یا استفاده از پولدهای تلفیقی از تعداد 6 تا 96 نمونه اهداکننده می باشد.
با توجه به مطالعات انجام شده در معاونت فنی و فن آوری های نوین سازمان انتقال خون، در حال حاضر سازمان انتقال خون از رویکرد پولد 96تایی در آزمایشات غربالگری مولکولی استفاده می کند و از روز 29 دی ماه 1402 این پروژه در مرکز انتقال خون تهران آغاز شد که بعد از انجام موفقیت آمیز فاز اول این برنامه، از مرداد ماه 1403 به صورت کشوری در حال اجرا می باشد.
از آبان ماه 1403 نیز از رویکرد پولد 6 تایی استفاده خواهد کرد که ضمن ارتقای 16 برابری حساسیت آزمایش، سلامت خون و فرآورده های خونی در کلاس جهانی را برای بیماران ایرانی فراهم می کند. بنابراین سازمان همزمان از هر دو روش Immunoassay و NAT بهره خواهد برد و از این راه، در صدد آن است که بالاترین درجه امنیت و سلامت خون را داشته باشد. تا کنون با اجرای این پروژه، نتایج چشمگیر و قابل توجهی حاصل شده است که اطمینان و اعتماد به ادامه روند کار را افزایش می دهد.
💬 نظرات خود را با ما در میان بگذارید